Οι περισσότεροι πιστεύουμε βαθιά μέσα μας ότι γνωρίζουμε πραγματικά τα όριά μας. Ξέρουμε πώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται, να μας μιλάνε και νοητικά γνωρίζουμε τα πράγματα στα οποία θέλουμε (ή πρέπει) να πούμε όχι. Σίγουρα γνωρίζουμε τα πράγματα που έπρεπε να ειπωθούν ή σε τι θέλαμε να πούμε ναι. Ωστόσο, όταν ήρθε η ώρα να το ΚΑΝΟΥΜΕ ή να πούμε αυτό που θέλαμε…..ΠΑΓΩΣΑΜΕ.
Όταν εμείς υποχωρούμε, δίνουμε την δυνατότητα να επεκταθούν και να εισχωρήσουν στον ζωτικό μας χώρο. Αν αντιδράσουμε νιώθουμε ότι κάτι δεν πάει καλά με μας ή είχαμε ενοχές. Όταν, όμως, μάθουμε ότι όλο αυτό αφορά το νευρικό μας σύστημα τότε θα μάθουμε να αντιδρούμε σωστά. Αυτό το άρθρο μπορεί να σας δώσει την κατανόηση ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με εσάς. Είστε φυσιολογικοί ΚΑΙ απλά είστε σε μια αντίδραση του νευρικού συστήματος στην απειλή και αισθάνεστε ανασφαλείς. Ο εγκέφαλός μας είναι που μας παίζει αυτό το παιχνίδι ότι δεν είμαστε ασφαλείς. Είναι κυριολεκτικά αγώνας επιβίωσης. Στην πραγματικότητα, συχνά δεν γνωρίζουμε καν ότι πιστεύουμε αυτούς τους κανόνες του «καλού παιδιού». Είναι κρυμμένα βαθιά στο υποσυνείδητό μας και είναι τόσο φυσιολογικά για εμάς που πιστεύουμε ότι “αυτός ακριβώς είμαι”. Αλλά δεν είναι μόνο ποιος είσαι. Είναι μια απάντηση επιβίωσης που είναι σκληρά ενσωματωμένη σε όλους μας.
Σκεφτείτε ποια εμπειρία ζωής ή περίσταση μπορεί να έχει ξεκινήσει την αντίδραση σας στα όρια: Έχετε ξεχωριστή ανάμνηση για το πώς ανταποκρίθηκε ένας συγκεκριμένος ενήλικας όταν κάνατε κάτι λάθος ή νομίζατε ότι κάνατε κάτι λάθος ως παιδί; Σας φώναξαν όταν διακόπτατε τους ενήλικες που είχαν μια συνομιλία ή σας έδωσαν ένα χαστούκι; Υπήρξαν ορισμένα σχόλια που σας ταπείνωσαν ή υπονόμευσαν τον χαρακτήρα σας; Αυτές οι πρώιμες εμπειρίες της ζωής μας διδάσκουν για το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι εάν φαίνεστε, διεκδικητικός ή πράος, επιθετικός ή παθητικός, παρών ή απών. Κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής μας, διαμορφώνεται το θεμέλιο ή το οριακό σχέδιο του πώς κατανοούμε τον κόσμο και τους ανθρώπους σε αυτόν. Αν μάθουμε ότι οι άνθρωποι που είναι μεγάλοι και επιθετικοί και εμείς εξαρτιόμαστε από αυτούς για τη φροντίδα και τη διατροφή μας, τότε σύντομα μαθαίνουμε να υιοθετούμε μια πιο ευχάριστη και ήπια στάση για να ηρεμήσουμε τον επιτιθέμενο. Παγώνουμε αντί να ανταποκρινόμαστε γιατί με το πάγωμα νιώθουμε πιο ασφαλείς. Η ζωή έχει να κάνει με τη δημιουργία υγιών προσκολλήσεων, ώστε να μπορούμε να βιώσουμε αληθινή σύνδεση και ότι ανήκουμε. Ως παιδί, θέλαμε να νιώσουμε ένα υγιές δέσιμο με τη μητέρα μας, ωστόσο, η μητέρα μας δεν ήταν διαθέσιμη για μια ζεστή και στοργική σύνδεση. Έλεγχε τη συναισθηματική θερμοκρασία του σπιτιού, συχνά εμποτίζοντας το με ψυχρές, επικριτικές και σκληρές αντιδράσεις. Συχνά μας έκανε να αισθανόμαστε σαν βάρος ή να ντρεπόμαστε για τον εαυτό μας αν ήμασταν πολύ δυνατοί, πολύ έξυπνοι, με έντονη παρουσία. Η έλλειψη σύνδεσης και η σκληρότητα που εισπράτουμε από τη μητέρα μας μας προκάλεσε μια αντίδραση παγώματος η οποία ήταν ενστικτώδης και ακούσια. Στιγμιαία νιώθουμε μια αποσύνδεση από το σώμα μας όμως η πολλή φόρτιση από την επιθυμία να αντιδράσουμε και να πούμε την αλήθεια μας δεν εκδηλώνεται. Αυτό που είναι σημαντικό να σημειωθεί είναι ότι ο απώτερος στόχος της αντίδρασης του παγώματος είναι να αποφευχθεί η αίσθηση επώδυνων συναισθημάτων. Καθώς μεγαλώνουμε, απενεργοποιείται ο διακόπτης που ρυθμίζει την επαφή μας με τα συναισθήματα, τις αισθήσεις και τις σχέσεις μας. Το σώμα μας αποφασίζει ότι το καλύτερο πράγμα που μπορούσε να κάνει για την επιβίωσή μας ήταν να αποσυνδεθεί και να ξεχάσει τι συνέβαινε. Και να θυμάστε, ο εγκέφαλός μας πιστεύει ότι έπρεπε να είμαστε απλώς ένα καλό παιδί.
Αργότερα, έρχεται ο θυμός και η αγανάκτηση και τα δύο πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε και να τα εκτονώσουμε στη θεραπεία μας. Όχι μόνο η αγανάκτηση καταστρέφει τις σχέσεις αλλά και μας κάνει να αισθανόματε απαίσια όπως και η δυσαρέσκεια. Η αγανάκτηση είναι ανέκφραστος παληός θυμός. Είναι θυμός που έχουμε σπρώξει κάτω και δεν είμαστε πρόθυμοι να κοιτάξουμε και να απελευθερώσουμε με υγιή τρόπο για να τον βγάλουμε από το σύστημά μας. Δυστυχώς, αυτή η αντίδραση παγώματος είναι παρούσα και σε άλλες καταστάσεις στη ζωή μας. Και συχνά, αυτό ακριβώς κάνουν τα όρια, αναδεικνύουν εσωτερική σύγκρουση και μερικές φορές στη συνέχεια εξωτερική σύγκρουση. Ο καθορισμός ορίων ενεργοποιεί την κατάσταση επιβίωσης μάχης, φυγής και παγώματος. Μπορεί να φοβόμαστε τις εκρηκτικές συμπεριφορές, την απομάκρυνση, το gaslight και την επίθεση ως απάντηση στην επιθυμία μας να βάλουμε τα όριά μας. Μπορεί ακόμη και να φοβόμαστε ότι θα χάσουμε μια σχέση. Επιπλέον θυμηθείτε – το μυαλό μας πιστεύει κυριολεκτικά ότι το να βάζουμε όρια δεν είναι υγιές. Όλες αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι τρομερά επώδυνες, οπότε φυσικά θα τις αποφύγουμε αν είναι δυνατόν. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να κάνετε αυτή τη διαδικασία λίγο λιγότερο δύσκολη. Ας εξερευνήσουμε 6 από αυτά που θα μοιραστώ μαζί σας τώρα.
1) ΠΟΛΛΗ ΣΥΜΠΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ -Τα όρια είναι δύσκολα. Να είστε ευγενικοί, τρυφεροί και στοργικοί με τον εαυτό σας καθώς κουβαλάτε τα κύματα όλων των συναισθημάτων και των απαντήσεων που προκύπτουν κατά τη ρύθμιση των ορίων.
2) ΠΡΑΚΤΙΚΗ – Δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για αυτά τα πράγματα. Πρέπει να αναλάβουμε δράση και να εξασκήσουμε αυτά τα πράγματα. Μια βασική οριακή δεξιότητα είναι η ικανότητα να λέτε όχι όταν κάτι δεν σας φαίνεται σωστό. Προσέξτε την τάση να λέτε ναι χωρίς να σκέφτεστε καλά τα πράγματα. Εξασκηθείτε στο να διατηρείτε τα όριά σας με μικρούς τρόπους, όπως να επιστρέψετε τον σολομό ή τη μπριζόλα σας σε ένα εστιατόριο, αν δεν μαγειρευτεί σωστά ή να απορρίψετε μια πρόσκληση όταν προτιμάτε να περάσετε ένα βράδυ στο σπίτι. Αναγνωρίστε ότι οι άλλοι μπορεί να είναι απογοητευμένοι με τις επιλογές σας, αλλά αυτό δεν απαιτεί να υποχωρήσετε.
3) ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ – Ενισχύστε την επίγνωση των ορίων σας διερευνώντας τις ενδείξεις στο σώμα που σας δίνουν ανατροφοδότηση σχετικά με τις ανάγκες ή τα όριά σας. Ο καθορισμός σαφών αλλά ευέλικτων ορίων περιλαμβάνει την ακρόαση και το σεβασμό των σωματικών σας ενδείξεων. Οι έντονες αισθήσεις χρησιμεύουν συχνά ως σημαντικά σήματα που μπορούν να σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε πότε έχει ξεπεραστεί τα όριά σας.
4) MINDFULNESS- Η επίγνωση των πεποιθήσεών σας, των κανόνων με τους οποίους ζείτε και των συμπεριφορών σας μπορεί να σας βοηθήσει να επιβραδύνετε τις αυτόματες αντιδράσεις που έχετε στον κόσμο. Δείτε αν μπορείτε να αυξήσετε την αυτογνωσία σας σχετικά με το τι είναι κίνητρο για τις πράξεις σας. Γίνετε περίεργοι για τις συνήθειές σας στις σχέσεις σας. Παρατηρήστε τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που έχετε για τον εαυτό σας. Το πιο σημαντικό, θυμηθείτε να προέρχεστε από το θεμέλιο της αυτοσυμπόνιας και της μη κρίσης. Μαθαίνεις και μεγαλώνεις! Χτίζετε έναν νέο οριακό μυ αργά με την πάροδο του χρόνου.
5) ΤΙΜΗΣΤΕ ΤΟ «ΝΑΙ» ΣΑΣ – Η θεραπεία περιλαμβάνει τη δέσμευσή σας στην αυτοφροντίδα και την προθυμία να στραφείτε προς το Ναι σας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να αναγνωρίσετε τις δικές σας ανάγκες και να αναγνωρίσετε ότι οι άλλοι μπορούν και θέλουν να σας προσφέρουν. Είστε άξιοι σεβασμού και αγάπης. Μπορεί να είναι ευάλωτο να συντονιστείτε στις δικές σας ανάγκες και αυτό μπορεί να αισθανθείτε άβολα στην αρχή. Εξασκηθείτε στη φροντίδα του εαυτού σας με μικρούς τρόπους, όπως θα δίνατε στον εαυτό σας την άδεια να δοκιμάσει πολλά ζευγάρια καινούργια αθλητικά παπούτσια για τρέξιμο στο κατάστημα πριν δεσμευτείτε και αγοράσετε ένα.
6) ΖΗΤΗΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ – Εξασκηθείτε στην υποβολή αιτημάτων. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να ανέχεστε τη δική σας απογοήτευση όταν απορρίπτονται αιτήματα. Επιπλέον, εάν το αίτημά σας ικανοποιηθεί, μπορεί να χρειαστεί να προκαλέσετε τον εαυτό σας για να λάβετε κάποιον που σας δίνει και σας φροντίζει. Η υπεράσπιση των αναγκών σας είναι ένας τρόπος να αναγνωρίσετε ότι αξίζει να σας φροντίζουν. Ελπίζω ότι θα κρατήσετε αυτή τη λίστα στη διάθεσή σας και θα την εξασκήσετε μέχρι να δημιουργήσετε τους μυς των ορίων σας. Θυμηθείτε, χρειάζεται χρόνος και δεν υπάρχει τέλειο. Εξακολουθώ να χαλάω τα όριά μου και ακόμα παγώνω από τον χρόνο. Ας ελπίσουμε ότι θα κρατήσετε αυτή τη λίστα στη διάθεσή σας και θα την εξασκήσετε μέχρι να δημιουργήσετε τον οριακό σας μυ. Θυμηθείτε, χρειάζεται χρόνος και δεν υπάρχει τέλειο. Εξακολουθώ να χαλάω τα όριά μου και ακόμα παγώνω από καιρό σε καιρό. Αλλά το να είσαι συνειδητοποιημένος και να είσαι μέσα στο παιχνίδι είναι πολύ καλύτερο από το να περνάς τη ζωή με το πάγωμα του αυτόματου πιλότου σε κάθε σημάδι σύγκρουσης και να νιώθεις αδύναμος να κάνεις οτιδήποτε γι’ αυτό.
Η σύνδεση-προσκόλληση ξεκινάει από την βρεφική μας ηλικία
Αρχικά, όταν μιλάμε για το τραύμα, πάντα έχει αρνητική και οδυνηρή αίσθηση. Αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε τους τραυματισμένους ανθρώπους ως ελαττωματικούς ή ανθρώπους απεγνωσμένα κολλημένους. Έχουμε, όμως, την εγγενή ικανότητα να θεραπευόμαστε και να κάνουμε το τραύμα έναν απίστευτο καταλύτη για να εξελιχθούμε και να ωριμάσουμε, αν έχουμε τη σωστή βοήθεια για να το ξεπεράσουμε. Το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να μας οδηγήσει σε σκοτεινά μέρη, αλλά κρύβει μέσα του και πολλή ενέργεια, την ενέργεια που χρειαστήκαμε για να αντιμετωπίσουμε ένα κίνδυνο και δεν εκτονώθηκε. Ο Gurdjieff είχε πει ότι η καλύτερη ώρα για πνευματική δουλειά είναι όταν ο πλανήτης είναι σε αναταραχή. Αν σκεφτούμε την ενέργεια που δημιουργεί το τραύμα κι ευθυγραμμιστούμε με τον πόνο για να βρούμε αυτή την ενέργεια, έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι να το ενσωματώσουμε προς την μεταμόρφωση, μπορεί βασικά να μας οδηγήσει στην μετατραυματική εξέλιξη ή σε μια απίστευτη ωριμότητα. Να μας δώσει την ικανότητα να βιώσουμε πνευματικές καταστάσεις που δεν θα μπορούσαμε να βιώσουμε αλλοιώς.
Το τραύμα έχει δύο πλευρές τριών χαρακτήρων.Ο ένας είναι ο Βούδας, ο άλλος ο Χίτλερ ή ο Στάλιν. Οι δύο τελευταίοι ήταν πολύ τραυματισμένα παιδιά που δεν δούλεψαν ποτέ τα τραύματα τους και τελικά προκάλεσαν πόνο σε όλο τον κόσμο. Η μητέρα του Βούδα πέθανε όταν αυτός ήταν βρέφος και αφού το δούλεψε έγινε η προσωποποίηση της συμπόνιας. Όλοι αυτοί τροφοδοτούνταν από την ενέργεια του τραύματος. Η μεγαλύτερη πρόκληση και το πιο δύσκολο είναι να εναρμονιστούμε με τον πόνο ώστε να μας οδηγήσει προς την μεταμόρφωση και αφού ενσωματώσουμε την μεταμόρφωση να οδηγηθούμε στην ωριμότητα, την εξέλιξη, την ανάπτυξη, την ανάκτηση της ζωτικότητας μας. Δεν είναι εύκολη διαδικασία. Μπορούμε απλώς να μάθουμε τα σκοτεινά μας μέρη, να τα αποδεχόμαστε και όταν καταφέρουμε να ανοίξουμε ένα παράθυρο να αρχίσουμε να κατευθυνόμαστε προς την θεραπευτική διαδικασία. Όταν το τραύμα είναι μεγάλο χρειάζεται θάρρος και υποστήριξη από ειδικό.
Υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων. Αυτοί που ξέρουν ότι έχουν τραύματα, κι αυτοί που έχουν αλλά δεν το ξέρουν. Είναι η Διπλή Άγνοια που μας μίλησε ο παππούς μας ο Σωκράτης “Δεν γνωρίζω αλλά δεν γνωρίζω ότι δεν γνωρίζω”. Όταν μιλάμε για το τραύμα, σκεφτόμαστε ό,τι πιο φρικτό μπορεί να συμβεί σε κάποιον νωρίς στη ζωή του, όπως σεξουαλική, σωματική και συναισθηματική κακοποίηση, βία στην οικογένεια, εθισμός στην οικογένεια, ψυχική ασθένεια γονέων, το στρες που υπάρχει, ο θυμός, το διαζύγιο, η φτώχεια, ο ρατσισμός που δέχονται τα μικρά παιδιά. Αυτά είναι τραυματικά. Όμως, αν κατανοήσουμε ότι το τραύμα είναι μια πληγή, σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να είναι τραυματισμένος όχι λόγω αυτών καθ’ αυτών των καταστάσεων αλλά επειδή δεν ικανοποιήθηκαν οι ανάγκες προσκόλλησης του. Οι άνθρωποι μπορεί να πληγωθούν, να τραυματιστούν και με αυτό τον τρόπο. Η σπασμένη ή η ανύπαρκτη σύνδεση είναι αιτία τραύματος. Το τραύμα είναι μια από τις επιπτώσεις κάτι τόσο στρεσογόνου, ανεξάρτητα από το τι το προκάλεσε, που μερικές φορές δεν έχει σημασία. Μας πάει σε ένα βαθύ μέρος όπου χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας, με το σώμα μας, με την πνευματική συνειδητότητα, με τους άλλους ανθρώπους. Χάνουμε την αίσθηση της ενσυναίσθησης, δεν εμπιστευόμαστε κανέναν, είναι ένα καταστροφικό δώρο που συνεχίζει να υπάρχει. Χάνουμε την ικανότητα να είμαστε παρόντες στη ζωή μας. Αν το δούμε ως επιστροφή στον εαυτό μας, στην ικανότητα μας να είμαστε παρόντες, αυτή είναι η αληθινή πρόκληση, ανεξάρτητα από το τραυματικό γεγονός που προκάλεσε την αποσύνδεση. Η προσκόλληση ξεκινάει από τη σύνδεση στη μήτρα και μετά και ο τρόπος που τη θεραπεύουμε μας δίνει την ικανότητα να συνδεθούμε, επειδή η σύνδεση με τον εαυτό μας και με τους άλλους είναι ένας σημαντικός θεραπευτικός παράγοντας για να επιστρέψουμε στην αληθινή ζωτικότητα μας, στον αληθινό μας σκοπό, στην αληθινή μας ικανότητα να συνεισφέρουμε αυτό που πρέπει. Το τραύμα είναι μεγάλος δάσκαλος και μας δίνει μαθήματα στην πορεία όσο κι αν πονάει.
Θα αναλύσουμε τι συμβαίνει στις σχέσεις προσκόλλησης που δεν είναι εμφανώς φρικτές, όμως μας πληγώνουν.
Η ικανοποίηση των αναγκών πρέπει να ξεκινάει με την κατανόηση των αναγκών που έχουν οι άνθρωποι, ποιες είναι οι ανάγκες των παιδιών, και τι γίνεται όταν δεν ικανοποιούνται σε μια σχέση προσκόλλησης. Τα παιδιά πληγώνονται ακόμη κι αν δεν τους κάνουν κάτι φρικτό. Πολλοί δυσκολεύονται να το κατανοήσουν επειδή θεωρούν ότι μόνο φρικτά γεγονότα συνιστούν τραύμα. Ισχύει, αλλά παραβλέπουμε την πιθανότητα να πληγωθούμε όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες προσκόλλησης. Ποιες είναι αλήθεια οι ανάγκες των παιδιών και ειδικά εκείνες που μένουν ανικανοποίητες στην κοινωνία μας;
Ας το δούμε υπό το πρίσμα της ασφαλούς προσκόλλησης, γιατί η ασφαλής προσκόλληση είναι το ιδανικό σενάριο.
Εκεί οι γονείς είναι φυσιολογικά παρόντες, είναι συντονισμένοι κι εναρμονισμένοι με το παιδί, έχουν επαφή δέρμα με δέρμα όταν γεννιέται το μωρό και για όσο μπορούν έπειτα με έναν ασφαλή τρόπο. Ξέρουν εκ φύσεως να είναι προστατευτικοί, ξέρουν εκ φύσεως να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και να στηρίζουν την αυτονομία και την καταλληλότητα της αναπτυξιακής ηλικίας. Δεν μπαίνουν μπροστά όταν το παιδί δεν μπορεί να κάνει κάτι, στηρίζουν την αυτονομία του. Έχουν απλώς αυτή την ικανότητα. Φυσικά, θα υπάρχει και λάθος εναρμόνιση. Κανένας γονιός δεν πρέπει να είναι συνέχεια τέλειος. Δεν γίνεται. Αλλά όταν υπάρχει λάθος εναρμόνιση, το γνωρίζουν και λένε, “Σήμερα ήταν δύσκολα, όταν ετοίμαζα τα παιδιά για το σχολείο ή δεν απάντησα κάτι ή δεν έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα”. Το αναγνωρίζουν και επανορθώνουν. Η επανόρθωση είναι σημαντική για την αντοχή της σχέσης, πρέπει να καταλαβαίνουμε ότι κάτι κάναμε λάθος. Θέλω να αλλάξω, να αναγνωρίσω ότι σε πλήγωσα ή απλά προσπαθώ να επανορθώσω κάτι που πήγε λάθος. Γινόμαστε πρότυπα για τα παιδιά. Όταν κάνω τα σεμινάρια, πάντα ρωτά το κοινό, πόσοι άνθρωποι λάμβαναν μήνυμα επανόρθωσης ως παιδιά.
Αρχικά, σ’ αυτόν τον πολιτισμό γίνονται πολλά που δεν αφήνουν τους γονείς να είναι εναρμονισμένοι. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών στις μέρες μας πρέπει να γυρίσει στη δουλειά δυο μήνες μετά τη γέννα. Οι μελέτες για τις ανάγκες των παιδιών λένε ότι χρειάζονται τους γονείς τους για χρόνια. Όχι για εβδομάδες ή μήνες αλλά για χρόνια, επομένως δεν κατηγορούμε τους γονείς. Αυτό που αναλύουμε είναι η τραυματική επίδραση του πολιτισμού που δεν υποστηρίζει τη γονεικότητα. Ο John Gottman είπε ότι η ευημερία των ενήλικων σχέσεων αυξάνεται κατά 85% με έναν σταθερό βιώσιμο τρόπο, αν μάθουμε να ξεκινάμε ή να λαμβάνουμε επανόρθωση. Υπάρχει μεγάλη ανταπόδοση από τα οφέλη της εκμάθησης αυτής της δεξιότητας. Πως θα φαινόταν αυτό στο πλαίσιο μιας οικογένειας με ένα δίχρονο, όπου εγώ σαν γονιός θα φώναζα στο παιδί. Πως θα ήταν η επανόρθωση σε αυτό το πλαίσιο; Για παράδειγμα, θα μπορούσε να σημαίνει να φέρεις το παιδί στα πόδια σου και να πεις, “Αγάπη μου, μάλλον σε τρόμαξα όταν σου φώναξα και ξέρω ότι έριξες το γάλα, αλλά το καθαρίσαμε, δεν πειράζει, απλά θέλω να σε αγκαλιάσω”.
Η επανόρθωση είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται και είναι πολύ σημαντική. Να βοηθήσεις το παιδί να ηρεμήσει και να επανορθώσεις τον δεσμό, να επαναφέρεις την επαφή. Φυσικά, μερικές φορές θα κάνουμε λάθη.“Συγγνώμη που ταράχτηκα…..” “Πως είσαι;” Πολλοί γονείς έχουν μάθει ότι όταν το παιδί κάνει κάτι που δεν εγκρίνουν πρέπει να αποτραβιούνται από την σχέση, να κάνουν ένα διάλειμμα και να αφήνουν το παιδί να επανέρχεται όταν έχει μάθει να συμπεριφέρεται. Ένα θυμωμένο παιδί πρέπει να κάθεται μόνο του. ΠΟΤΕ!!!!!! Τοξικές συμβουλές δίνονται σε πολλούς γονείς από ειδικούς και αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν την επανόρθωση μόνα τους για να έχουν μια φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν ότι η σύνδεση με τους άλλους μας ρυθμίζει. Έχουμε έναν κοινωνικό εγκέφαλο, το νευρικό μας σύστημα τείνει στη σύνδεση.
Αν βοηθήσουμε τη σύνδεση να είναι υγιής, λύνονται πολλά άλλα προβλήματα. Δεν μπορούμε να τα απομακρύνουμε από εμάς. Πρέπει να τα κρατάμε συνδεδεμένα και να τους λέμε τι θα λειτουργήσει στο μέλλον, ποια συμπεριφορά θα ήταν πιο χρήσιμη για σένα, αν είναι δικό σου λάθος ή εκείνα, αν συμπεριφέρθηκαν λάθος. Κάθε μέρα κάτι κάνουμε στα παιδιά μας συνεχώς κι αυτό είναι μέρος του τραύματος της καθημερινότητας. Τραυματίζουμε τα παιδιά μας, τα πληγώνουμε χωρίς να κάνουμε κάτι “φρικτό” επειδή δεν καταλαβαίνουμε τις ανάγκες προσκόλλησης ενός παιδιού. Παλιά ήταν σύνηθες να αφήνουν τα παιδιά να κλαίνε μέχρι να σταματήσουν να κλαίνε. Αυτό προκάλεσε πολλά προβλήματα στη κοινωνία μας και ίσως ακόμη προκαλεί προβλήματα. Δεν κατανοούσαν πραγματικά πως να εδραιώσουν και να διατηρήσουν τη σύνδεση με υγιή τρόπο. Αν δούμε τις μελέτες σε ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ποτέ δεν άφηναν τα παιδιά τους να κλαίνε. Όταν έκλαιγαν τα έπαιρναν αγκαλιά. Είχαν μικρά δοχεία και τα τύλιγαν στο σώμα τους όταν καλλιεργούσαν τη γη. Διατηρούσαν ζωντανή τη σύνδεση. Οι ιθαγενείς φυλές φαίνεται να το έχουν καταλάβει περισσότερο από τον Δυτικό πολιτισμό, ή όπως αυτοαποκαλούμαστε. Εμείς φαίνεται να έχουμε απομακρυνθεί από πολλά πράγματα που φυσικά, εγγενώς κι ενστικτωδώς λειτουργούσαν πολύ καλά. Παρεμπιπτόντως, ο υπέροχος Dr Benjamin Spock, έχει γράψει για την τυραννία του βρέφους που θέλει αγκαλιά. Είπε ότι ήταν τυραννία από την πλευρά του βρέφους και γενιές γονιών έχουν μάθει να αγνοούν την τυραννία του βρέφους αφήνοντας μόνο του το παιδί. Από βιολογική άποψη, όταν αφήνεις το παιδί να κλάψει ο εγκέφαλος του παιδιού πλημμυρίζει κορτιζόλη η οποία εμποδίζει την υγιή εγκεφαλική ανάπτυξη. Όταν μπαίνεις σε μια πολύ τραυματική κατάσταση, ο εγκέφαλος δίνει έμφαση στα κομμάτια που σχετίζονται με την απειλή. Ανιχνεύεις γρήγορα τις απειλές ή έχεις μια αίσθηση ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος. Μπορεί κάτι μικρό να σε βάλει γρήγορα σε μια κατάσταση, αν έχεις γεννηθεί σε κοινωνική οικογένεια, όπου οι σχέσεις και η σύνδεση εκτιμώνται και έχουν τις σχετικές δεξιότητες ασφαλούς προσκόλλησης. Τότε τα μέρη του εγκεφάλου, ο προμετωπιαίος φλοιός, τα μέρη που οργανώνονται γύρω από τη σύνδεση, διαβάζουν τα κοινωνικά σημεία για τη σύνδεση, όλα αυτά δεν εξαλείφονται. Επηρεάζει πολύ το πως βιώνουμε τον κόσμο ή τον εαυτό μας στον κόσμο, τι περιμένουμε από τους άλλους. Είναι σημαντικό μέρος του ανθρώπινου ταξιδιού και πρέπει να προσέχουμε πως προχωράμε ως κοινωνία, ως οικογένεια, ως άτομα.
Εύχομαι όλοι οι ηγέτες του κόσμου να μάθαιναν για την ασφαλή προσκόλληση. Νομίζω έτσι θα άλλαζε η κουλτούρα μας πιο γρήγορα αν μπορούσαμε με κάποιον τρόπο να δώσουμε στις οικογένειες μια βιωματική, καλή βοήθεια για το πως να συνδέονται με τα παιδιά από την αρχή. Υπάρχουν τεράστιες θεραπευτικές δυνατότητες εκεί. Όταν οι οδηγίες των γιατρών ήταν το τάισμα των μωρών να γίνεται σε συγκεκριμένες ώρες μεταξύ των γευμάτων, το παιδί δεν μπορει να το βιώσει ως κάτι άλλο πέρα από παραμέληση. Κάποιος δεν είναι εκεί. Ένας τρόπος που συμβαίνει η ανασφαλής προσκόλλησης, είναι από την μεγάλη και συνεχή παραμέληση, ακόμη κι αν απλώς ακολουθεί τις συμβουλές των γιατρών. Τώρα ξέρουμε ότι δεν βγάζει νόημα, αλλά κάποτε το θεωρούσαν σωστό. Έχει τεράστια επίδραση. Αφήνουμε μόνο ένα παιδί σε στρεσογόνες καταστάσεις, ενώ το σύστημα ασφαλούς προσκόλλησης είναι σχεδιασμένο να έχει έναν γονιό ως ασφαλή βάση. Όταν τα παιδιά έχουν στρες, στρέφονται στους γονείς. Με τα μάτια, τα δάχτυλα ή τα λογάκια. Αν ο γονιός δεν αποκριθεί ή δεν καταλάβει τα σημάδια, λόγω του δικού του τραύματος προσκόλλησης το οποίο μεταφέρεται εύκολα από γενιά σε γενιά, τότε το παιδί τραυματίζεται. Το πως είμαστε ως γονείς σχετίζεται με τους γονείς μας, το ανεπίλυτο τραύμα επηρεάζει το πως λειτουργούμε ως γονείς. Όμως όταν ένα παιδί δεν λαμβάνει καμμία αντίδραση και το αφήνουν να προσπαθήσει να τα καταφέρει μόνο του , τότε αυτό του δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα γιατί εξαρτάται αποκλειστικά από τους άλλους όταν είναι μικρό. Μπορούμε να το πούμε “αντιδραστική αυτονομία” γιατί συχνά αποσυνδέονται και επιστρέφουν στην αίσθηση ότι δεν έχουν κανέναν, οπότε γιατί να προσπαθήσουν; Εντέλει παραιτούνται. Δεν προσπαθούν να μιλήσουν ή να βρούν τους γονείς με τα μάτια επειδή έχουν βιώσει ότι ο γονιός δεν είναι εκεί. Όταν είσαι βρέφος και κοιτάς και δεν βλέπεις τον γονιό, είναι τρομακτικό. Δεν είναι απλώς ότι δεν είναι κανείς εκεί, αλλά ότι εξαρτώμαι πλήρως απ’ αυτόν τον άνθρωπο κι αυτός δεν είναι εκεί. Φυσικά, μπορεί να είναι και χειρότερο, επειδή ο γονιός μπορεί να απορρίπτει. Όχι μόνο να μην είναι παρών, αλλά να έχει θυμό ή μίσος. Η οπτική επαφή είναι πολύ σημαντική. Σήμερα, που τα παιδιά κοιτάνε τους γονείς και αυτοί κοιτάνε μια συσκευή, νιώθουν το ίδιο ότι δεν υπάρχει οπτική επαφή, δεν είναι κανείς εκεί. Οι έρευνες λένε ότι ακόμη κι αν το τηλέφωνο είναι κλειστό κι ακουμπισμένο στο τραπέζι, η οικειότητα μειώνεται κατά 35%. Απλά βγάλτε το εντελώς από το προσκήνιο. Οι συσκευές μας χωρίζουν, δεν μας ενώνουν όπως νομίζουμε. Εθισμός, σωματική και ψυχική ασθένεια και χαρούμενη παιδική ηλικία. Πως συνδέονται; Όταν εξετάσουμε σε βάθος τη ζωή αυτών των ανθρώπων, συνήθως βρίσκουμε μια έλλειψη εναρμονισμού, δηλαδή δεν τους άκουγαν ως παιδιά. Μπορεί οι γονείς τους να τους αγαπούσαν, να είχαν πολλές χαρούμενες στιγμές, αλλά εντέλει τους άφηναν να νιώθουν μόνοι και χωρίς σύνδεση, όταν είχε μεγάλη σημασία. Τείνει να γίνει πλέον επιδημία στην κοινωνία στις μέρες μας παγκοσμίως. Στη θεραπεία ο θεραπευτής δίνει χρόνο για να βρεθεί το βασικό τραύμα σε κάθε μορφή ανασφαλούς προσκόλλησης. Για παράδειγμα, ας αναφερθούμε στην αποφευκτική – απορριπτική. Σε αυτή τα παιδιά απομονώνονται, έχουν μείνει μόνα, έχουν απορριφθεί ή τους μιλάνε μόνο όταν μαθαίνουν μια δεξιότητα. Αναπτύσσεται το αριστερό τμήμα του εγκεφάλου χωρίς να έχουν πρόσβαση στο δεξί τμήμα. Δεν υπάρχει συναισθηματική εναρμόνιση γιατί δεν είναι κανείς παρών να εναρμονιστεί με τις ανάγκες τους. Δεν αναγνωρίζουν τις δικές τους ανάγκες ή των άλλων, δεν πιστεύουν ότι οι άλλοι μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Επικεντρώνονται πολύ στον εαυτό τους και αποσυνδέονται από τους άλλους με αποτέλεσμα η αυτόματη αντίδραση στις δυσκολίες είναι να αποτραβηχτούν. Το θέμα είναι πως να αρχίσουν να το νιώθουν στο σώμα τους. Στη θεραπεία προσπαθούμε να κάνουμε κάποιες ασκήσεις σαν την πρόκληση χαρούμενης παιδικής ηλικίας. Λέω κάτι όπως, “Ας δούμε τον κόσμο κι ας φανταστούμε να βλέπουμε ευγενικά μάτια γεμάτα παρουσία να μας κοιτούν.” Αυτό ίσως φτάνει για να πυροδοτηθεί ένα τραύμα ή να νιώσει καλά, ανάλογα με το πως θα το επεξεργαστεί εκείνη τη στιγμή. Αυτό το μοντέλο το βλέπουμε πολύ στις σχέσεις, δηλαδή αν κάτι πάει στραβά και θεωρούμε ότι είμαστε λάθος, τείνουμε να αποτραβιόμαστε, να αποκοπτόμαστε. Νιώθουμε ότι δεν υπάρχει ελπίδα, δεν θα λειτουργήσει τίποτα. Όσα χρόνια κι αν προσπαθήσουμε να το ξεπεράσουμε είναι αδύνατο γιατί υπάρχει αυτή η δυναμική μέσα μας που θέλει αναγνώριση και κατανόηση από εμάς τους ίδιους και τους άλλους. Στο πλαίσιο μιας σχέσης, και ανάλογα του είδους της προσκόλλησης που έχει και ο άλλος, θα ήταν πολύ βοηθητικό να καταλάβει ότι δεν μπορώ να βιώσω τα συναισθήματα μου γιατί ποτέ δεν υπήρξε κάποιος να μου τα καθρεπτίσει υποστηρικτικά και δεν είχα πολλή υποστήριξη για να βιώσω τα δικά μου συναισθήματα. Όταν λέμε στήριξη εννοούμε να δώσουμε χώρο και χρόνο να πλησιάσει το συναίσθημα και να αποτραβηχτεί προσωρινά αντί να αποτραβηχτεί αυτόματα. Αν δεν παίρνει ο άλλος προσωπικά αυτή την συμπεριφορά και καταλάβει τι έχει συμβεί όταν ήμουν παδί μπορεί να έχει την συμπεριφορά που θα επιτρέψει στο άτομο να βιώσει με τον δικό του ρυθμό αυτό που του συμβαίνει. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει ασφαλής η προσκόλληση και συγκεκριμένοι τρόποι να προτείνουμε μια νέα συμπεριφορά. Υπάρχουν τρόποι να μιλήσεις στον άλλον αν καταλάβεις ότι δεν πρέπει να παίρνεις αυτές τις αντιδράσεις προσωπικά επειδή συχνά προέρχονται από ένα αυθεντικό σχεσιακό πρότυπο από ό,τι του έχει συμβεί ως παιδί. Είναι ωραίο να πω ότι “μπορώ να στηρίξω την πιθανότητα να πλησιάσεις στο συναίσθημα αντί να αποτραβηχτείς αυτόματα, αλλά καταλαβαίνω ότι μπορεί να αποτραβηχτείς προσωρινά”. “Καταλαβαίνω αν θες ένα διάλειμμα. Πήγαινε μια βόλτα για όσο χρειάζεσαι. Όταν είσαι έτοιμος, έλα πίσω. Μπορείς να κάνεις ένα διάλειμμα, αλλά θέλω να με ακούσεις. Μπορώ να στηρίξω την πιθανότητα να πλησιάσεις στο συναίσθημα αντί να αποτραβηχτείς αυτόματα. “Θέλω να είσαι εδώ για μένα. Όταν βλέπουμε με κατανόηση αυτά τα μοτίβα, μπορούμε να κινηθούμε προς την ασφαλή προσκόλληση και να αποκτήσουμε δεξιότητες ασφαλούς προσκόλλησης και για εμάς τους ίδιους και για τις σχέσεις μας.
Και με την θεραπεία αποκτούμε αυθεντική οπτική επαφή με τους άλλους χωρίς να περιμένουμε πλέον ότι μας κοιτάνε σκληρά. Μαθαίνουμε να αφήνουμε να φύγει ο φόβος και να βλέπουμε το αληθινό βλέμμα στα μάτια κάποιου, που μπορεί να είναι γεμάτο αγάπη. Μετά μαθαίνουμε να το δεχόμαστε γιατί τώρα ξέρουμε τι να το κάνουμε ενώ πριν δεν γνωρίζαμε. Αν δεν έχουμε τον βιολογικό υποδοχέα γι’ αυτό τότε πρέπει να δουλέψουμε με τον εαυτό μας για να μείνουμε παρόντες με όσους ήταν στοργικοί απέναντι μας, επειδή αυτό διέφερε πολύ από την αρχική εμπειρία μας. Με την θεραπεία το άτομο βοηθιέται ώστε να ξεπεράσει τις αυτόματες αντιδράσεις του και να μάθει να τις ελέγχει γιατί δεν φταίει για όλα αυτά. Πρέπει να μάθουμε να αντιδρούμε με τον δικό μας ρυθμό, να πλησιάζουμε αντί να αποτραβιόμαστε ή να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας όταν θέλουμε να ζητήσουμε από κάποιον να πάρει τον έλεγχο και να κάνει κάτι για μας. Όπως έλεγε ο John Bowlby, η ασφαλής προσκόλληση είναι βιολογικά στο σώμα μας. Απλά παρεμβάλλονται πολλά που συμβαίνουν και το θάβουμε βαθιά μέσα μας. Όταν ασχοληθούμε στη θεραπεία καταλαβαίνουμε ότι η λαχτάρα να συνδεθούμε είναι αυθεντική και αυτό είναι καλό παρόλο που μέσα μας λέμε ότι αυτό είναι λάθος, ότι θα πάει στραβά και θα μπλέξει. Μετά καταλαβαίνουμε ότι η ασφαλής προσκόλληση, η λαχτάρα να συνδεθούμε είναι πραγματικά αυθεντική. Στο άτομο αυτό πρέπει να δώσουμε χώρο για την ευαλωτότητα του και να είμαστε παρόντες με ευγενικό τρόπο προτού νιώσει κάτι μέσα του να λέει “Πρέπει να βγεις, αποσυνδέσου”. Ν’ αμφισβητήσει την αυτόματη αντίδραση και να αρχίσει να νιώθει τι σημαίνει φροντίδα στη σχέση. Αν κάτι μας αποσπάσει, αν χτυπήσει το τηλέφωνο και το σηκώσουμε, θα δώσουμε ξανά το ίδιο μήνυμα. Πρέπει να είμαστε πολύ ευαίσθητοι για να μην κλείσει την επικοινωνία, όταν κάποιος είναι σε αυτό το σημείο. Αν το κάνουν επαναλαμβανόμενα, συνειδητοποιούν ότι η σύνδεση είναι κάτι καλό. Μπορεί να εμπιστευτεί κάποιον, ικανοποιεί τις ανάγκες του, μπορεί να τον αγαπήσει, μπορεί να είναι παρών. Έτσι μεγαλώνει η ικανότητα μας να αγαπάμε. Υπάρχει περισσότερη ευημερία, νιώθουμε πιο αυθεντικοί. Πολύ σημαντικό για μια σχέση είναι να αναγνωρίσουμε το δικό μας στυλ προσκόλλησης ή το στυλ προσκόλλησης αυτών με τους οποίους έχουμε σχέση ή να μη θεωρούμε ότι είναι δικό μας λάθος ή δικό τους λάθος που έχουν αυτό το στυλ, αλλά να αναγνωρίζουμε το στυλ με συμπόνια και να το βλέπουμε με κατανόηση, αυτό από μόνο του είναι θεραπευτικό. Πολύ σημαντικό επίσης είναι να καταφέρουμε να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την αυθεντική προσκόλληση ή το σύστημα φροντίδας στον εγκέφαλο μας που είναι ο αυθεντικός μας εαυτός και είναι μια εγγενής ιδιότητα όλων των ανθρώπων. Όταν αναγνωρίζουμε ότι είναι ο αληθινός μας εαυτός και δεν μπερδεύουμε τον εαυτό μας με τα μοτίβα του τραύματος ή τα στυλ προσκόλλησης, εκεί γίνεται η θεραπεία. Έτσι, έχουμε το κουράγιο να δουλέψουμε με αυτές τις καταστάσεις όπου νιώθουμε πόνο και να βρούμε αυτό το κομμάτι με έναν ειδικό, να μιλήσουμε σ’ αυτό το μέρος για να βρούμε τι χρειάζεται, τι λείπει και να συντονιστούμε, να εκπροσωπήσουμε την πρωταρχική φιγούρα προσκόλλησης ή την ενέργεια ασφαλούς προσκόλλησης για να δούμε τα νεότερα πληγωμένα κομμάτια μας και να ικανοποιήσουμε την ανάγκη. Να φέρουμε την προστασία ή την καλοσύνη ή την στοργική επαφή, ένα αυτί που ακούει ή μια ενσυναίσθηση έτσι ώστε να αρχίσουμε να το νιώθουμε από μια νεαρότερη ηλικία κι έπειτα να γίνεται αυτόματα, επειδή πρέπει το ενήλικο μέρος ενός ατόμου να δείχνει συμπόνια στο νεαρότερο μέρος. Όταν γίνεται η θεραπεία, είναι δύσκολο. Πρέπει να γίνει βιωματικά και με ένα ευαίσθητο τρόπο στην ηλικία που είχε συμβεί το τραύμα. Να στηρίξουμε τους ανθρώπους για να μπορέσουν να αντέξουν τον πόνο επειδή μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό. Σαν θεραπευτές πρέπει να δώσουμε αρκετή βοήθεια για να μην αποτραβηχτεί ο θεραπευόμενος και να μπορέσει να αντέξει καθώς το βιώνει και τελικά να το ενσωματώσει, να βρει το θάρρος να πάει στα πρώιμα στάδια των πληγών. Αν σκεφτούμε το τραύμα ως σπασμένη σύνδεση, τότε μπορούμε να βοηθήσουμε τους άλλους να νιώσουν τη σύνδεση με τον εαυτό τους και τους άλλους. Η ενίσχυση αυτής της σύνδεσης μπορεί να είναι πολύ θεραπευτική για όποιο τραύμα κι αν αντιμετωπίζουμε. Δεν είναι απλό αλλά μπορεί να συμβεί γιατί έχουμε εγγενώς την ασφαλή προσκόλληση με το μέρος μας. Βιολογικά είμαστε προ-κοινωνικοί και μερικές φορές υπάρχει ένα χάος και δυσκολευόμαστε να το ξεκαθαρίσουμε, αλλά είναι εκεί. Ο ουσιαστικός μας εαυτός.
Όταν νιώθεις άβολα με την άμεση οπτική επαφή και δεν καταλαβαίνεις γιατί, όταν αγκιστρώνεσαι στην κριτική ή την επιθετική ενέργεια που τη βλέπεις ακόμη και σε ένα στοργικό βλέμμα τότε κάτι δεν έχει πάει καλά την εποχή που ήσουν παιδί και δεν συνδέθηκες σωστά με τους γονείς σου.
Ο Φόβος, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, είναι γιος του Άρη και της Αφροδίτης. Είναι το συναίσθημα που γεννιέται με τον άνθρωπο. Ο Φόβος είναι ένας από τους 4 φρουρούς του Δία αλλά φρουρός και των ανθρώπων μαζί με την Ιώκη, την Αλκή και την Έριδα. Η Αλκή, θυγατέρα του Ολύμπου και της Κυβέλης, απεικονιζόταν πάνω στην ασπίδα της θεάς Αθηνάς μαζί με την Μέδουσα, και είναι η δύναμη που δίνεται στους ανθρώπους να ξεπεράσουν κάθε φόβο τους την στιγμή που μάχονται. Έτσι ήρωας δεν είναι αυτός που δεν φοβήθηκε αλλά αυτός που νίκησε τον φόβο. Μαζί με τον αδελφό του Δείμο, που ήταν ο τρόμος, συνόδευαν τον πατέρα τους Άρη στους πολέμους και γι’ αυτό προσφέρονταν θυσίες στα πεδία των μαχών. Στη λάρνακα του Κυψέλου ο φόβος αναπαρίσταται με κεφάλι λιονταριού και όμοιος με τον θεό Πάνα. Για τους Σπαρτιάτες το ιερό του Φόβου ήταν σύμβολο πειθαρχίας και συνοχής των στρατευμάτων.
“Ο φόβος έχει μυρωδιά, όπως και η αγάπη”. Μάργκαρετ Ατγουντ
Αν ο φόβος έχει μυρωδιά, πως μυρίζει;
Είναι μια δυσωδία που μας κάνει να νιώθουμε ανασφαλείς, αναστατωμένοι και διχασμένοι ή μήπως είναι ένα σαγηνευτικό άρωμα που μας προκαλεί να ξεπεράσουμε τα όρια μας, να αναπτυχθούμε και να αλλάξουμε; Ή είναι απλώς μια απαλή οσμή που μένει στον αέρα και μας θυμίζει από που ήρθαμε και που θα επιστρέψουμε; Επειδή ο φόβος μυρίζει, οι σκύλοι έχουν την ικανότητα να συλλάμβάνουν αυτή την μυρωδιά και να επιτίθονται σε όσους φοβούνται.
Τι είναι φόβος; Και γιατί τον φοβόμαστε τόσο;
Ανησυχία, άγχος, δέος, σύγχυση, έγνοια, αποτροπιασμός, τρόμος, πανικός. Ο φόβος έχει πολλές μορφές και οι άνθρωποι θα βιώσουμε τις περισσότερες στη ζωή μας. Ίσως παραλύσουμε από τον φόβο ή απολαύσουμε την έξαψη που μας κάνει να αισθανόμαστε, όπως στα extreme sports και μερικές φορές ο φόβος μας μάς σώζει τη ζωή.
“Ο φόβος φυλάει τα έρημα” λέει ο σοφός λαός. Τα περισσότερα πράγματα που λέμε ότι είναι επιζήμια για εμάς, είναι πράγματα που πηγάζουν από την επεξεργασία κάποιας απειλής. Μπορούμε να διαιρέσουμε την αντίδραση του εγκεφάλου στις απειλές που έχουμε από τις συνειδητές εμπειρίες σε δύο κατηγορίες.
Στον φόβο και στο άγχος.
Ο φόβος είναι το αίσθημα που έχεις όταν μια απειλή είναι άμεση. Το άγχος είναι η ανησυχία της απειλής που δεν υπάρχει ακόμη και μπορεί να μην υπάρξει. Το άγχος είναι μια σκέψη για το μέλλον σε αντίθεση με μια σκέψη για το παρόν. Το άγχος είναι το τίμημα του προμετωπιαίου φλοιού που αποτελεί τη βάση για την δυνατότητα μας να οραματιζόμαστε στο μέλλον. Ο φόβος και το άγχος είναι αισθήματα όπου νιώθεις φόβο ή αντιμετωπίζεις μια απειλή και συχνά δεν είναι πολύ ξεκάθαρο από που προέρχεται η απειλή και γι’ αυτό και σας κάνει να νιώθετε ένα αίσθημα ανησυχίας και δυσφορίας.
Τι βοηθάει να ξεπεράσεις τον φόβο;
Η εξοικείωση. Με τις περισσότερες φοβίες ή θα έλεγα με όλες τις φοβίες, η εξοικείωση βοηθάει. Θα προσπαθήσουμε να αφήσουμε τον εαυτό μας να νιώσει φόβο. Να τον αφήσουμε μέσα μας χωρίς να φοβόμαστε τον φόβο. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το σώμα μας είναι φτιαγμένο για να βιώνει μεγάλα επίπεδα φόβου. Δεν γίνεται να πεθάνουμε από τον φόβο μας. Το σώμα μας εξελίχθηκε εκατομμύρια χρόνια για να αντέχει τον πόνο.
“Κι ο πιο μεγάλος μου φόβος φοβάται μην και δεν τον φοβηθώ” Γιάννης Αγγελάκας.
Δεν νιώθουμε με την καρδιά, νιώθουμε με τον εγκέφαλο εκεί όπου υπάρχει ένα απίστευτο μεγάλο δίκτυο που ευθύνεται για όσα κάνουμε. Ο εγκέφαλος ευθύνεται για την σκέψη μας, την αγάπη και το μίσος μας. Αν θέλουμε να καταλάβουμε τον φόβο, πρέπει να μάθουμε για τον εγκέφαλο. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι απίστευτα μεγάλο δίκτυο που αποτελείται από περίπου 100δις νευρώνες. Καθένας από αυτούς τους νευρώνες έχει τουλάχιστον 10 με 100.000 συνδέσεις με άλλους νευρώνες. Είναι ένα ασύλληπτα μεγάλο δίκτυο σαν υπερυπολογιστής που φιλτράρει τις πληροφορίες. Μετά από τις λίγες πληροφορίες που απορροφά επειδή οι περισσότερες αφαιρούνται, προσπαθεί να υπολογίσει το περιβάλλον δημιουργώντας κάτι καινούργιο, και αυτό είναι το ιδιαίτερο με τον εγκέφαλο, ότι δεν δημιουργεί εικόνες του κόσμου, όπως κάνει η φωτογραφία αλλά επανερμηνεύει συνεχώς τον κόσμο χωρίς να δημιουργεί εικόνες. Είναι ένας υπερυπολογιστής που έχει σύγχρονες μεθόδους όπως η μηχανική και η βαθιά μάθηση για να καταλάβει τον κόσμο.
ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΟΔΙΚΗ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ λένε οι Κινέζοι.
Πως επηρεάζουν οι λέξεις τον εγκέφαλο και την βιοχημεία μας; Το συνειδητοποιούμε καθόλου; Μέχρι και το 98% των καθημερινών σκέψεων και αποφάσεων μας είναι ολοκληρωτικά ασυνείδητες. Η γλώσσα μπαίνει κατευθείαν στο σώμα μας. Αν κάποιος μας πει π.χ. “αλάτι, αλάτι, αλάτι” -δεν το γνωρίζετε- αλλά ο εγκέφαλος σας υπολογίζει την γεύση. Γιατί; Επειδή στις καθημερινές εμπειρίες σας γνωρίζετε ότι το αλάτι έχει πολύ έντονη γεύση. Έτσι, δεν ενεργοποιείται η περιοχή που υπολογίζει την όσφρηση, αλλά αυτή που υπολογίζει τη γεύση. Αυτός είναι ο τρόπος που ο εγκέφαλος σας σύμφωνα με τις εμπειρίες που έχει συλλέξει στη ζωή σας χρησιμοποιεί τις αποθηκευμένες γνώσεις δίνοντας νόημα στις λέξεις. Τα ερεθίσματα του φόβου επεξεργάζονται σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου. Εκεί προκαλούν μια τρικυμία νευρωνικής δράσης.
Ένα πολύ σημαντικό μέρος είναι η αμυγδαλή. Ένα κωνικό σύμπλεγμα στα βασικά γάγγλια στον βασικό λοβό του εγκεφάλου. Αυτό το μέρος είναι συναρπαστικό επειδή βρίσκεται στη διασταύρωση των οπτικών και ακουστικών τμημάτων του εγκεφάλου και στέλνει πληροφοριες στην περιφέρεια. Διεγείρει την καρδιά, η ροή του αίματος αυξάνεται, οι μύες γεμίζουν αίμα, ετοιμαζόμαστε για μάχη ή φυγή. Όλες αυτές είναι αντιδράσεις της αμυγδαλής. Έχουμε δυο οδούς για την αμυγδαλή, η πρώτη είναι γρήγορη αλλά όχι πολύ ακριβής γι’ αυτόείναι μια εύκολη οδός. Σου επιτρέπει να αντιδράς αν κάτι είναι επικίνδυνο. Π.χ. Αν περπατάς στο δάσος ή σε έναν αγρό και ο εγκέφαλος δει ένα κυρτό κλαδί στο έδαφος, το περνάει για φίδι επειδή τα κυρτά κλαδιά και τα φίδια μοιάζουν. Έτσι κάνει ένα λάθος που εξελικτικά είναι επωφελές γιατί καλύτερα να περνάς τα κλαδιά για φίδια παρά το αντίθετο. Ο εγκέφαλος μας αντιδράει στα απλά καμπυλωτά σχήματα λες και είναι επικίνδυνα. Αλλά καθώς η συνειδητή σκέψη το πλησιάζει, βλέπουμε ότι δεν είναι επικίνδυνο, είναι απλώς ένα κλαδί. Έτσι, έκανε παράκαμψη κατευθείαν στο μέρος που λέγεται αμυγδαλή και που είναι ζωτικό για αυτές τις συμπεριφορικές και φυσιολογικές αντιδράσεις στην απειλή. Η αμυγδαλή θυμίζει λαβύρινθο. Είναι μια μικρή, στρογγυλή, σβολιασμένη μάζα που βρίσκεται μπροστά από την περιοχή του ιππόκαμπου. Έχει ενδιαφέρον που το μέρος που διαχειριζεται τον φόβο βρίσκεται εκεί, δίπλα στο σημείο του εγκεφάλου που παίζει ζωτικό ρόλο στη διαχείριση της μνήμης. Ο ιππόκαμπος είναι υπευθυνος για την μακροπρόθεσμη μνήμη μας και το ερώτημα ήταν πάντα γιατί η αμυγδαλή, που παίζει ζωτικό ρόλο στον φόβο βρίσκεται κοντά στον διαχειριστή της μακροπρόθεσμης μνήμης. Η μόνη εξήγηση που έχουμε γι’ αυτό είναι ότι η μακροπρόθεσμη μνήμη πρέπει να μάθει τι πυροδοτεί τον φόβο. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα ρίσκα που παίρνουμε οικειοθελώς και σε όσα μας επιβάλλονται. Είναι προφανές πως όταν σε αναγκάζουν να κάνεις κάτι σκέφτεσαι ότι δεν είναι το ίδιο αποδεκτό με κάτι για το οποίο πιστεύεις ότι αξίζει να ριψοκινδυνεύσεις. Αλλά συχνά δεν είναι προφανές ποια ρίσκα είναι οικειοθελή και ποια μας επιβάλλονται. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι όσοι νιώθουν πως ελέγχουν το ρίσκο έχουν την τάση να υποτιμούν τον κίνδυνο. Πολύ συχνά οι άνθρωποι όταν οδηγούν νομίζουν ότι ελέγχουν το αμάξι και τρέχουν γρήγορα. Όταν βρίσκονται σε αεροπλάνο και το οδηγεί κάποιος άλλος πιστεύουν ότι πρέπει να εμπιστευτούν τον πιλότο και αγχώνονται. Υπό αυτήν την έννοια είναι εμφανές ότι τα οικειοθελή ρίσκα θεωρούνται λιγότερο επικίνδυνα απ’ όσα μας επιβάλλουν.
Πόσο εύκολο είναι να κοροιδέψουμε τον εαυτό μας; Προτιμάμε οποιοδήποτε επιχείρημα στηρίζει τις πεποιθήσεις μας όσο παράλογο κι αν είναι. Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο πολύ με την αβεβαιότητα; Ο Φρόιντ αποκάλεσε την ανάγκη να κάνουμε συνδέσεις “δευτερογενή διαδικασία”. Αποτελεί μέρος της συνείδησης μας και μας βοηθάει να προσανατολιστούμε. Υποθέτουμε το αίτιο και το αιτιατό.
ΑΠΟΔΕΧΤΕΙΤΕ ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ
Για να διαχειριστούμε τις φοβίες, πρέπει να μάθουμε τι τις προκάλει, μετά να τις αποδεχτούμε ως φυσιολογικές φοβίες και να μην τις θεωρούμε αφύσικες. Κατόπιν να αναπτύξουμε μηχανισμούς για να τις αντιμετωπίσουμε. Είτε αποκρυνόμαστε από αυτό που τις προκαλεί είτε απομακρύνεουμε αυτό που προκαλεί τις φοβίες, είτε μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε αυτό που τις προκαλεί. Οι αγχωτικές προσδοκίες μειώνουν το αίσθημα προσωπικής δύναμης. Αλλά πως ενισχύουν τη δύναμη της εκκλησίας και του κράτους; Είναι δύσκολο να φανταστείς την πολιτική χωρίς να παίζει συνεχώς ρόλο το στοιχείο του φόβου. Νομίζω ότι ο φόβος γίνεται ιδιαίτερα αισθητός όταν δεν μοιράζεσαι τις πολιτικές απόψεις των επονομαζόμενων κινδυνολόγων. Αν πιστεύεις ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική τότε παίρνεις στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Όποτε αντιλαμβανόμαστε μια λέξη, ο εγκέφαλος μας μιμείται ό,τι περιγράφει η λέξη. Για παράδειγμα, αν σας πω, “Πήδα, κλώτσα, τρέχα” ο εγκέφαλος σας παριστάνει, ως ένα βαθμό ό,τι πηδάει, τρέχει και κλωτσάει. Αυτή η διαδικασία λέγεται νευρωνική προσομοίωση και φέρνει τη γλώσσα κατευθείαν στον εγκέφαλο και μας βοηθάει να καταλάβουμε τι σημαίνουν οι λέξεις και έτσι δημιουργούνται οι έννοιες. Και όταν καταλάβεις αυτήν την διαδικασία, όταν καταλάβεις πως μπαίνουν στο σύστημα μας οι λέξεις με τον συγκεκριμένο τρόπο γίνεται προφανές ότι φυσικά η γλώσσα μας διαμορφώνει τη δράση μας. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις στη ζωή, όχι για τα σημαντικά πράγματα, τέλος πάντων. Αλλά είμαστε πεπεισμένοι ότι ο κόσμος είναι πιο επικίνδυνος από ποτέ. Αν και ζούμε περισσότερο σε σχεδόν όλες τις χώρες της Γης, ωστόσο, παραβλέπουμε τους πραγματικούς κινδύνους στην καθημερινή μας ζωή.
Τι μας σκοτώνει πραγματικά;
Οι άνθρωποι στη σύγχρονη κοινωνία απειλούνται ουσιαστικά από 4 κύριους δολοφόνους. Ο πρώτος είναι το αλκοόλ, ο δεύτερος το κάπνισμα, ο τρίτος η μη-ισορροπημένη διατροφή, η παχυσαρκία και ο τέταρτος η έλλεψη κίνησης. Πιστεύουμε από πολλές μελέτες ότι τα 2/3 των πρόωρων θανάτων προκαλούνται από αυτές τις 4 αιτίες. Όλα τα άλλα είναι πολύ πιο κάτω από αυτό το νούμερο. Αν κάνετε και τις 4 δεν τρώτε υγιεινά και δεν γυμνάζεστε καθόλου, μπορεί να σας κοστίσει μέχρι και 17 χρόνια ζωής και αυτό είναι δραματικό. Κι αυτό είναι εν μέρει καλό, επειδή μας λέει ότι είναι 4 αιτίες που μπορούμε να αλλάξουμε. Ίσως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να βλέπουμε τον φόβο ως έναν εξωτερικό εχθρό που πρέπει να ηττηθεί. Και να τον δεχτούμε ως φυσικό κομμάτι μας. Ο φόβος μου είναι ένα περίπλοκο άρωμα. Το ρίσκο και το άγχος είναι ζωτικά για την δημιουργικότητα, για την επιτυχία.
Αν δεν ανησυχείς για όσα θα καταφέρεις, δεν θα πετύχεις τίποτα.
Χωρίς ρίσκο, όλοι θα έκαναν το ίδιο. Οι ριψοκίνδυνοι πηγαίνουν τον κόσμο μπροστά.
“Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει” (Αναφορά στον Γκρέκο)
Το ανθρώπινο νευρικό σύστημα επικοινωνεί με όλα μας τα όργανα.
Πάνω από τους μισούς από εμάς έχουμε χρόνιες δυσλειτουργίες όπως υψηλή πίεση ή αυτοάνοσα νοσήματα. Σε διάφορους βαθμούς άγχος, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες, εθισμοί αυξάνονται ραγδαία.
ΓΙΑΤΙ ;
Οι ρίζες των προβλημάτων βρίσκονται στο τραύμα, δύσκολες παιδικές εμπειρίες, χρόνιο στρες και τελικά δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) φροντίζει για πολλές από τις ακούσιες λειτουργίες του σώματος όπως ο χτύπος της καρδιάς, η πέψη και η θερμοκρασία του σώματος. Το ΑΝΣ επίσης διαχειρίζεται το ένστικτο επιβίωσης και το στρες φροντίζοντας να παραμείνουμε ζωντανοί όταν η ζωή μας βρεθεί σε κίνδυνο. Οι λειτουργίες του ΑΝΣ ελέγχουν συνεχώς το περιβάλλον μας για ενδείξεις ασφάλειας ή κινδύνου. ‘Εχει 3 βασικές αντιδράσεις ή καταστάσεις.
ΑΣΦΑΛΕΙΣ: Αισθανόμαστε ήρεμοι, χαλαροί και συνδεδεμένοι με όλα και όλους γύρω μας.
ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ: Όταν το ΑΝΣ ανιχνεύσει κίνδυνο στέλνει εντολή και ο παλμός της καρδιάς μας και της αναπνοής αυξάνει και αδρεναλίνη και κορτιζόλη ελευθερώνονται και το αίμα κυκλοφορεί στους μύες έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο. Αυτή είναι η αντίδραση που μας έχει δώσει η φύση το να φεύγουμε ή να παλεύουμε fight or flight.
AKINHTOΠOIHMENOI: Όταν το ΑΝΣ αναγνωρίσει ότι ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος που δεν μπορούμε ούτε να παλέψουμε ούτε να φύγουμε τότε το σύστημα κλείνει. Σε αυτή την κατάσταση, ο παλμός της καρδιάς, η πίεση του αίματος και η θερμοκρασία του σώματος μειώνονται και οι ενδορφίνες που μουδιάζουν τον πόνο απελευθερώνονται. Αυτό είναι το “πάγωμα”, η αντίδραση freeze.
Το ΑΝΣ κάνει όλη τη διαδικασία αυτόματα χωρίς τη συμμετοχή της σκέψης. Το ΑΝΣ δεν χρησιμοποιεί αυτές τις καταστάσεις για επιβίωση, τις χρησιμοποιεί για να πλοηγηθείτε στον κόσμο κάθε μέρα. Όταν το ΑΝΣ λειτουργεί καλά, κινείται με ροή από την μία κατάσταση στην άλλη, την μια στιγμή είναι έτοιμο για δράση και την άλλη ξεκουράζεται και αναρρώνει. Μερικές φορές οι καταστάσεις αναμειγνύονται. Όταν παίζουμε το ΑΝΣ συνδυάζει την κινητοποίηση και την ασφάλεια. Και όταν αισθανόμαστε οικεία με τους αγαπημένους μας, συνδυάζει την μη ενεργοποίηση και την ασφάλεια. Όταν το ΑΝΣ είναι ευέλικτο μας βοηθάει να τα καταφέρνουμε και να είμαστε ανθεκτικοί στο στρες και στις δύσκολες καταστάσεις. Μπορούμε να οπισθοχωρούμε αλλά και να κινούμαστε μπροστά. Δυστυχώς, όταν βιώνουμε τραύμα και χρόνιο στρες, αυτό μπορεί να εμποδίζει την υγιή, ρυθμισμένη και ευέλικτη λειτουργία του ΑΝΣ και να μας κρατάει κολλημένους στην κατάσταση της επιβίωσης. Μια φιλική κοντινή σχέση μπορεί να γίνει δυσάρεστη, μια επαγγελματική συνάντηση απειλητική. Στους ανθρώπους που έχουν ιστορία τραύματος και χρόνιο στρες, το ΑΝΣ είναι συνεχώς σε εγρήγορση για υποτιθέμενο κίνδυνο ακόμη κι αν είναι ασφαλής. Τους δίνει συνεχώς σήμα για ύπαρξη φωτιάς ακόμη κι αν δεν υπάρχει καπνός ή φλόγες. Ζώντας σε συνεχή κατάσταση επιβίωσης αναπτύσσουν εθισμούς όπως ναρκωτικά, αλκοόλ, τροφής, σεξ και εργασιομανίας για να μπορέσουν να ρυθμιστούν και να νιώσουν ανακούφιση. Το να καταλάβουμε πως μας επηρρεάζει το τραύμα είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα εμπειριών που δημιουργεί το τραύμα, όπως είναι ατυχήματα, φυσικές καταστροφές και αυτό το τραύμα ονομάζεται “shock trauma” . Υπάρχει, επίσης, το “αναπτυξιακό τραύμα” όταν βιώνουμε χρόνιες δύσκολες καταστάσεις, βιαιοπραγία, παραμέληση, συναισθηματική παραμέληση, έλλειψη ασφάλειας. Διάφορες άλλες εμπειρίες μπορεί να τραυματίσουν το άτομο όπως ατυχήματα, χρόνιο στρες, ιατρικές επεμβάσεις, φτώχια, αλλαγή περιβάλοντος, κοινωνική διάκριση και βία.
Υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ των δυσμενών εμπειριών της παιδικής ηλικίας ( ACE’s) και της μακροπρόθεσμης υγείας και ευεξίας. Όταν υπάρχουν πάνω από 4 άσχημες εμπειρίες αυξάνεται η πιθανότητα για καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, διαβήτης, παχυσαρκία, απόπειρες αυτοκτονίας, εθισμός στα ναρκωτικά, κατάθλιψη και άλλα. Αν είναι πάνω από 6 και πάνω τότε το προσδόκιμο ζωής μειώνεται σχεδόν 20 χρόνια. Τώρα μαθαίνουμε ότι πολλά σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα ενδέχεται να δείχνουν χρόνια δυσλειτουργία του ΑΝΣ. Όταν το ΑΝΣ κολλάει στην κατάσταση επιβίωσης η βιολογία μας αλλάζει από τον σκοπό για τον οποίο έχει δημιουργηθεί ο οποίος είναι να μας διατηρήσει υγιής, ευτυχισμένους και σε ευημερία, έτοιμους σε άμεση αντιμετώπιση του κινδύνου και αντ’ αυτού πολλά χρόνια συμπτώματα από καταστάσεις που δύσκολα γίνεται διάγνωση και αποδίδονται στη δυσλειτουργία του ΑΝΣ.
Οι παιδικές εμπειρίες μπορούν επίσης να μη μας επιτρέπουν να συνδεόμαστε με τους άλλους. Αυτό είναι ζωτικής σημασάς επειδή σαν παιδιά η κυρίαρχη προτεραιότητα μας είναι να συνδεθούμε με τους γονείς/ φροντιστές. Αν οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για εμάς δεν είναι οι ίδιοιασφαλείς και ζούμε σε ένα περιβάλλον συνεχούς ανασφάλειας το ΑΝΣ δεν αναπτύσεται σωστά. Το τμήμα του ΑΝΣ που κρίνει τι είναι ασφαλές και τι όχι γίνεται ελαττωματικό. Εάν η οικειότητα και η σύνδεση ήταν ανασφαλής στην παιδική ηλικία, σαν ενήλικες συχνά υποσυνείδητα απορρίπτουμε προσπάθειες από φίλους και συνεργάτες για σύνδεση. Ακόμη κι αν το θέλουμε πάρα πολύ το ΑΝΣ το νιώθει ανασφαλές και δεν το επιτρέπει. Το τραύμα εμποδίζει την δυνατότητα μας να κάνουμε σχέσεις με άλλους, αντικαθιστώντας την ανάγκη για σύνδεση με την ανάγκη για προστασία. Όταν υπάρχει τραύμα, το ΑΝΣ δεν μπορεί να διαφοροποιήσει το ανασφαλές παρελθόν απο το ασφαλές παρόν, δεν μπορεί να σβήσει την ανάγκη για προστασία ακόμη κι αν είμαστε τώρα ασφαλείς.
Τι μπορούμε να κάνουμε όταν το ΑΝΣ είναι απορυθμισμένο;
Πως θεραπευόμαστε από το τραύμα και αναπτύσσουμε υγιές, ρυθμισμένο, ευέλικτο νευρικό σύστημα; Ευτυχώς, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε εκ νέου το ΑΝΣ να αισθάνεται ασφαλές. Αυτό επιτυγχάνεται με την βοήθεια των άλλων. Έχουμε ο καθένας από εμάς ένα ΑΝΣ και το δικό μας ΑΝΣ συνεχώς επικοινωνεί και συγχρονίζεται με την κατάσταση των άλλων. Αυτόματα καθρεφτίζουμε την κατάσταση επιβίωσης όσων είναι γύρω μας.. Αυτό ονομάζεται συν – ρύθμιση. Το βλέπουμε στις αγέλες ζώων όπου αν ένα ζώο αισθανθεί κίνδυνο, όλη η ομάδα είναι σε ετοιμότητα αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης.
Είμαστε ακριβώς το ίδιο. Όταν είμαστε με άλλους οι οποίοι είναι ανήσυχοι, θυμωμένοι ή στενοχωρημένοι, αισθανόμαστε κι εμείς το ίδιο. Ενώ όταν είμαστε με χαρούμενους, ήρεμους ανθρώπους αισθανόμαστε κι εμείς καλά. Συνδεόμενοι με ανθρώπους που νιώθουν ασφάλεια, ισορροπία και παρόντες είναι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσουμε υγιές ΑΝΣ. Επίσης για όσους δεν τα καταφέρνουν και παλεύουν να ανακάμψουν από τις επιδράσεις του τραύματος υπάρχουν ειδικευμένες θεραπείες που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια για να καθιδρύσουν ασφάλεια και να ρυθμίσουν το ΑΝΣ.
Όλοι μας έχουμε ένα εσωτερικό παιδί. Και των περισσοτέρων από εμάς αυτό το παιδί είναι ανικανοποίητο.
Μπορεί να βλέπετε το εσωτερικό παιδί σαν άμεση παρουσίαση του εαυτού σας στην παιδική σας ηλικία, είτε ως μια συλλογή από τα αναπτυξιακά στάδια που περάσατε ή ένα σύμβολο των νεανικών σας ονείρων και αυτό να είναι και παιχνιδιάρικο.
Η συνειδητοποίηση του εσωτερικού παιδιού μπορεί να σας βοηθήσει να σκεφτείτε τι συνέβη στο παρελθόν και με πιο ανάλαφρο τρόπο να ελευθερώσετε την επίδραση από τα γεγονότα εκείνων των χρόνων. Το να είμαστε σε επαφή με τις χαρές της παιδικής ηλικίας μπορεί να είναι ένας υπέροχος τρόπος να διαπραγματευτούμε και να διαχειριστούμε τους προκλητικούς καιρούς που ζούμε.
Δεν συμβαίνει στον καθένα να συνδέει την παιδική ηλικία με το παιχνίδι και την χαρά όμως εάν έχετε βιώσει εγκατάλειψη ή τραύμα ή άλλο συναισθηματικό πόνο το εσωτερικό σας παιδί μπορεί να μοιάζει μικρό, ευάλωτο και ότι έχει ανάγκη προστασίας. Μπορεί να έχετε θάψει αυτό τον πόνο βαθιά μέσα σας για να προστατευτείτε αλλά μαζί με τον σημερινό σας εαυτό συνυπάρχει και το παιδί που είναι παρόν ανά πάσα στιγμή. Με το να κρύβουμε τον πόνο δεν σημαίνει ότι τον έχουμε θεραπεύσει. Αντιθέτως τον βιώνουμε εσωτερικά, και έρχεται στην επιφάνεια με την κατάλληλη ευκαιρία, δηλαδή εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή δείχνοντάς μας ότι υπάρχει και επηρεάζει τις προσωπικές μας σχέσεις και τη δυνατότητα να ικανοποιήσουμε τις δικές μας ενήλικες ανάγκες. Ενώ δουλεύοντας με το εσωτερικό παιδί μας μπορούμε να βοηθήσουμε κάποια από τα θέματα και τις δυσκολίες που έχουμε στο σήμερα.
Το να να θεραπεύσουμε το εσωτερικό παιδί μπορεί να πάρει καιρό αλλά υπάρχουν ορισμένοι τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεκινήσουμε.
Καταρχάς να αναγνωρίσουμε το εσωτερικό παιδί.
Για να ξεκινήσουμε τη θεραπεία το πρώτο που έχουμε να κάνουμε είναι να γνωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε την παρουσία του εσωτερικού παιδιού μας. Όλοι μας μπορεί να έρθει σε επαφή με το δικό του εσωτερικό παιδί εάν είμαστε ανοιχτοί στην εξερεύνηση αυτής της σχέσης. Πολλές φορές η αμφιβολία και η αντίσταση στην ιδέα να εξερευνήσουμε το παρελθόν αυτό θα μας κάνει δυσκολότερο το να ξεκινήσουμε την θεραπευτική διαδικασία. Εάν αισθανόσαστε λίγο περίεργα ή άβολα φανταστείτε ότι ανοίγετε τον εαυτό σας στο παιδικό κομμάτι και προσπαθήστε να σκεφτείτε ότι αυτό είναι μία διαδικασία στο να ανακαλύψετε τον εαυτό σας. Όταν αρχίσετε την διαδικασία να αναγνωρίζετε τις παιδικές σας εμπειρίες σίγουρα θα διαπιστώσετε ότι κάποιες ήταν πολύ ωραίες άλλες όμως, μπορεί να σας πλήγωσαν ή να σας στεναχώρησαν και ίσως ακόμα και σήμερα κουβαλάτε τον συναισθηματικό πόνο από τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Το να γνωρίζετε τι έχει συμβεί στην παιδική σας ηλικία είναι η αρχή να αποδεχθείτε πράγματα που σας προκάλεσαν πόνο. Φέρνοντας αυτές τις πληγές στο σήμερα, φανερώνοντας τες σας βοηθάει να δείτε και να καταλάβετε την επιρροή που έχουν στην σημερινή σας ζωή.
Αφουγκραστείτε τι έχει να σας πει το εσωτερικό σας παιδί.
Αφού μπείτε σε αυτή τη διαδικασία θα αναγνωρίσετε ότι πολύ έντονα συναισθήματα έρχονται στην επιφάνεια, όπως μία δυσφορία από παλιές πληγές. Ίσως παρατηρήσετε ότι νιώθετε:
Θυμό – Εγκατάλειψη ή απόρριψη – Ανασφάλεια – Ευαλωτότητα – Ενοχές ή ντροπή – ‘Αγχος
Θα παρατηρήσετε ότι αυτά που σας ενοχλούσαν στην παιδική ηλικία τα αντιμετωπίζετε και στην ενήλικη ζωή σας και έχετε τις ίδιες αντιδράσεις. Αν για παράδειγμα στο σήμερα ο/η σύντροφος σας ακυρώνει μία έξοδο που έχετε προγραμματίσει και την θέλετε πολύ, εσείς δεν καταλαβαίνετε ότι έτυχε κάτι πολύ σοβαρό και θυμώνετε. Αυτό το γεγονός εάν το δούμε μέσα από τα μάτια ενός παιδιού και θυμηθούμε την εποχή που οι γονείς ακυρώνανε μέρες παιχνιδιού, πάρτυ, γενέθλια επειδή ήταν πολύ απασχολημένοι και νιώθοντας τα συναισθήματα εκείνου του παιδιού, και επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει εκείνο το παλιό γεγονός και να το μετατρέψει, να το θεραπεύσει, σήμερα θα μπορούσατε να διαχειριστείτε ένα ανάλογο περιστατικό χωρίς να θυμώνετε ή να χαλάει η διάθεση σας. Προσπαθήστε να μείνετε με τα έντονα συναισθήματα εκείνου του μικρού παιδιού, να σταθείτε δίπλα του και να το ρωτήσετε πως αισθάνεται, πως μπορείτε να το στηρίξετε, και τι χρειάζεται από εσάς σήμερα.
Δώστε σήμερα στο παιδί εκείνο αυτά που δεν πήρε όταν τα χρειαζόταν.
Τα παιδιά δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους είτε διότι τους απαγορευόταν είτε γιατί ήταν πολύ έντονα και δεν μπορούσαν να τα εκφράσουν. Γι’ αυτό σήμερα ενθαρρύνουμε τα παιδιά, τους επιτρέπουμε να εκφράζουν τα συναισθήματα τους χωρίς να τα τιμωρούμε και χωρίς να τα ελέγχουμε. Τα συναισθήματα θετικά ή αρνητικά τα έχουμε για να τα βιώνουμε και να τα εκφράζουμε. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα συνήθως υπάρχουν κάπου στο σύστημα μας καταπιεσμένα και κάποτε με κάποιο τρόπο θα εκφραστούν, αλλά αυτό θα συμβεί με πολύ άσχημο και επώδυνο τρόπο.
Συνδεθείτε με την χαρά της παιδικής ηλικίας.
Η ενήλικη ζωή μας σίγουρα έχει πολλές ευθύνες αλλά το να ξέρουμε να χαλαρώνουμε και να συνδεόμαστε με το παιχνιδιάρικο κομμάτι του εαυτού μας είναι και τα δύο ουσιαστικά συστατικά της καλής ψυχικής υγείας. Εάν η παιδική σας ηλικία δεν έχει θετικές εμπειρίες, με το να γυρίσετε πίσω και να συνδεθείτε με την παιχνιδιάρικη πλευρά εκείνης της εποχής και να δώσετε χρόνο για χαρά και παιχνίδι μπορούν να θεραπεύσουν τον πόνο που σαν παιδί είχατε ανάγκη και σας έλειψαν. Είναι επίσης σημαντικό να μάθετε να απολαμβάνετε τις μικρές χαρές όπως μία βόλτα, ένα παιχνίδι με τον/την σύντροφο ή τα παιδιά, να γελάτε με φίλους. και άλλα παρόμοια. Ο,τιδήποτε κάνετε για να δημιουργείτε μία ευχάριστη στιγμή χαράς και ευχαρίστησης στη ζωή σας μπορεί να βοηθήσει να διορθώσετε τα άσχημα συναισθήματα από το παρελθόν και να ξανά ενεργοποιήσετε τα θετικά συναισθήματα της νεανικής σας ζωής.
Θεραπεία δεν σημαίνει πάντοτε ότι φτάνω σε ένα συγκεκριμένο τέλος, μπορεί να είναι η αρχή ενός ταξιδιού. Ξεκινήσατε την διαδικασία και φτάσατε στο εσωτερικό παιδί σας. Τώρα μπορείτε να ξετυλίξετε τα γεγονότα, να αποκτήσετε μια καινούργια συνειδητότητα για το πώς να βοηθήσετε το παιδί (το παιδικό σας κομμάτι) να κινηθεί μπροστά αφήνοντας πίσω τις επώδυνες εμπειρίες.
Μπορείτε επίσης να μάθετε να είστε περισσότερο αυθόρμητοι και μ’ ένα παιχνιδιάρικο τρόπο να αντιμετωπίζετε την ζωή που έχει να σας προσφέρει πάρα πολλά μένοντας συντονισμένοι με το εσωτερικό παιδί. Μπορείτε να αποκτήσετε εμπιστοσύνη και ώθηση για καινούριες εμπειρίες. Ενδυναμώστε την σύνδεση που αποκτήσατε με το να συνεχίσετε να αφουγκράζεστε το παιδικό σας κομμάτι προσφέροντας του αγάπη και συμπόνια και δουλεύοντας να θεραπεύσετε οποιαδήποτε πληγή έχει μείνει ανοικτή.
Το παλιό τραύμα μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Ο θεραπευτής που γνωρίζει δημιουργεί ένα ασφαλές πλαίσιο για το θεραπευόμενο ξεκινώντας αυτό το συναισθηματικό ταξίδι και μαθαίνοντάς τον βοηθητικές στρατηγικές για τη θεραπεία του μικρού παιδιού. Ο θεραπευτής αναγνωρίζει πως οι παιδικές εμπειρίες και άλλα γεγονότα του παρελθόντος μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή σας, τις σχέσεις και πρώτα απ’ όλα την ευεξία σας, όμως δεν είναι όλοι οι μέθοδοι θεραπείας ίδιες. Η θεραπεία που σέβεται το παιδικό κομμάτι του θεραπευόμενου και δεν το ξανά τραυματίζει αλλά το υποστηρίζει και του δείχνει καινούργιους δρόμους αυτοπραγμάτωσης μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να αποκτήσει καινούριες και χρήσιμες εμπειρίες για την καθημερινότητα του.
Όταν η ανάγκη για αγάπη, αναγνώριση, συμπαράσταση και άλλες μορφές συναισθηματικής υποστήριξης δεν έχουν εκπληρωθεί στην παιδική ηλικία, τότε το τραύμα συνεχίζει να επηρεάζει την ενήλικη ζωή μας. Αλλά δεν είναι ποτέ αργά για να το θεραπεύσουμε μαθαίνοντας να φροντίζουμε το εσωτερικό παιδί. Μπορούμε να έχουμε μια ευτυχισμένη ενήλικη ζωή με καινούργιες όμορφες εμπειρίες, αυταξία, αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, ηρεμία και αγάπη για τον εαυτό μας.
Καθημερινά στη ζωή μας συμβαίνουν γεγονότα τα οποία θεωρούμε «φυσιολογικά» αλλά στην πραγματικότητα μπορούν να γίνουν τραυματικά τόσο για έναν ενήλικα όσο και για ένα παιδί.
Η καθημερινότητα μας είναι γεγονότα τα οποία άλλοτε τα θεωρούμε πολύ σημαντικά άλλοτε πάλι δεν θεωρούμε ότι αξίζει να τους δώσουμε κάποια σημασία τα οποία δρουν στον ψυχισμό του ανθρώπου τραυματίζοντας τον.
Τέτοια γεγονότα μπορεί να είναι από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα στο οποίο έχουμε εμπλακεί παθητικά ή ενεργά (οδηγός- συνεπιβάτες) , ένας έντονος τσακωμός, ένταση στον εργασιακό τομέα, ένα διαζύγιο είτε από τη μεριά των συντρόφων είτε από την μεριά των παιδιών, η απώλεια κάποιων αγαπημένων προσώπων και πολλά άλλα τα οποία καλούμαστε καθημερινά να αντιμετωπίσουμε.
Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός σε γεγονότα βίας, τρομοκρατίας, ληστειών ακόμα και φυσικών καταστροφών. Αυτά τα γεγονότα σε αντίθεση με το παρελθόν που θεωρούνταν μεμονωμένα περιστατικά τώρα πλέον λαμβάνουν χώρα στο κοντινό μας περιβάλλον.
Και ενώ παλαιότερα τέτοιου είδους γεγονότα παρατηρούνταν συχνότερα σε αστικά και βιομηχανικά κέντρα στις μέρες μας τέτοια γεγονότα και μα μεγάλη συχνότητα και αντίστοιχης έντασης παρατηρούμε σε μικρότερα αστικά κέντρα όσο και στην περιφέρεια.
Έτσι λοιπόν συχνά ενώ Περπατάμε στο δρόμο και ξαφνικά γινόμαστε μάρτυρες μίας καταδίωξης ληστών (π.χ ληστείες σε τράπεζες, κατοικίες, καταστήματα κλπ. ), τρομοκρατικών ενεργειών (π.χ έκρηξη βόμβας στην Εθνική Ασφαλιστική) , βρισκόμενοι ακόμα και σε κατάσταση αντιμαχόμενων πυρών ( π.χ το γεγονός στον Βύρωνα). Και μην ξεχνάμε και τις φυσικές καταστροφές που ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτές όπως καταστροφικές πυρκαγιές ,πλημμύρες, σεισμοί.
Γινόμαστε λοιπόν μάρτυρες βίαιων καταστάσεων τόσο εμείς όσο και τα παιδιά μας και στις μέρες μας . Όλα αυτά θυμίζουν ζούγκλα και δεν είναι τυχαίος ο παραλληλισμός. Όπως στην ζούγκλα το σαρκοβόρο κυνηγάει το θήραμα του κι αυτό τρέχει να σωθεί, έτσι και ο άνθρωπος τρέχει να προστατευτεί από όλα τα παραπάνω γεγονότα.
Ποια είναι η σύνδεση όμως του ανθρώπου με το θήραμα στην ζούγκλα; Είναι μια κληρονομιά 280 εκατομμυρίων ετών η οποία ανήκει στο πλέον παλαιό και βαθύ κομμάτι του εγκεφάλου γνωστό ως ερπετοειδής εγκέφαλος. Όταν αυτό το αρχέγονο τμήμα του εγκεφάλου νοιώσει ότι κινδυνεύει, αυτόματα ενεργοποιείται μια εξαιρετικά μεγάλη ποσότητα ενέργειας τόσης ώστε να κάνει μια μητέρα να σηκώσει το αυτοκίνητο που έχει παγιδεύσει το παιδί της από κάτω.
Η ανθρώπινη αντίδραση στην απειλή είναι πρωταρχικά ενστικτώδης και βιολογική και δευτερευόντως ψυχολογική και γνωστική.
Οι βιολογικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στο σώμα την στιγμή του κινδύνου σκοπό έχουν για να το ετοιμάσουν για την φυγή η την πάλη. Και αν συμβεί ένα από τα δύο, τότε το σώμα επανέρχεται στην προ του στρεσογόνο γεγονότος φυσιολογική
κατάσταση λόγω του ότι εκτονώνεται η ποσότητα της ενέργειας. Το νευρικό σύστημα ηρεμεί. Αν όμως κανένα από τα δύο δεν συμβεί, δηλαδή δεν φύγουμε ή δεν τραπούμε σε φυγή τότε ένας τρίτος μηχανισμός επιβίωσης μπαίνει σε λειτουργία το πάγωμα. Το πάγωμα είναι μια κατάσταση ακινησίας, όταν όλη η ενέργεια δεν μπορεί να εκ φορτιστεί πουθενά. Είναι πιθανόν να το γνωρίζετε περισσότερο ως « κάνω τον ψόφιο κοριό».
Κι ενώ οι έρευνες έχουν δείξει ότι στο ζωικό βασίλειο όταν περάσει ο κίνδυνος τα ζώα συνέρχονται από την ακινησία με το να τρέξουν ή να τρέμουν, στους ανθρώπους λόγω της παρέμβασης της λογικής, δηλαδή του νεοφλοιού, αυτό τις περισσότερες φορές δεν συμβαίνει. Χρησιμοποιώντας τη δύναμη του νεοφλοιού, την ικανότητα του να εκλογικεύει, το άτομο είναι πιθανόν να δώσει την εντύπωση ότι έζησε ένα ιδιαίτερα απειλητικό γεγονός, ακόμη και πόλεμο, χωρίς ούτε μια γρατζουνιά και αυτό κάνουν πολλοί από εμάς. Πορευόμαστε δαγκώνοντας τα χείλη μας υπό τον θαυμασμό των άλλων και σαν ήρωες συνεχίζουμε σαν να μη συνέβη τίποτε απολύτως. Έτσι η ακινησία συνεχίζεται για όλη τη ζωή γιατί η παγωμένη ενέργεια δεν μπορεί να ξεφορτωθεί μόνη της και παραμένει στο νευρικό σύστημα Τότε δημιουργείται το τραύμα.
Τραύμα είναι η βιολογική ημιτελής απάντηση του σώματος σε μια απειλητική κατάσταση που ζήσαμε. Το τραύμα δεν είναι στο γεγονός, είναι στο νευρικό σύστημα.
Για ανεξήγητους λόγους, αυτή η στρατηγική άμυνας σπάνια έχει την ίδια βαρύτητα στα βιβλία της βιολογίας και της ψυχολογίας, παρ’ όλο που είναι σε πολλές περιπτώσεις η καλύτερη επιλογή. Στη φύση σημαντικό είναι να μείνεις ζωντανός.
Όλα τα συμπτώματα του τραύματος είναι παγωμένα σαν αποτέλεσμα της υπερβολικής ενέργειας που δημιουργήθηκε λόγω της απειλής και η οποία δεν εκτονώθηκε. Αυτή η ενέργεια, ευτυχώς για μας τους ανθρώπους, μπορεί να ξεπαγώσει με το να την αναπτύξουμε προσωρινά και να την ολοκληρώσουμε έτσι ώστε το τραύμα να θεραπευτεί.
Το τραύμα δεν είναι ασθένεια, έχει όμως συμπτώματα. Τα συμπτώματα είναι ένας τρόπος για να συνδέσουμε το νευρικό σύστημα με την πλεονάζουσα ενέργεια που δεν εκτονώσαμε.
Μερικά συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα όπως είναι η υπερδιέγερση. Βλέπουμε ανθρώπους οι οποίοι παρά του ότι τους συνέβη κάτι τρομακτικό συνεχίζουν την δραστηριότητα τους με μεγαλύτερη ένταση.
Υπερεπαγρύπνηση ( το να είναι κανείς διαρκώς σε « επιφυλακή»). Άνθρωποι που δεν μπορούν να είναι στο σπίτι τους μετά από ληστεία.
Ενοχλητικές φανταστικές εικόνες.
Υπερβολική ευαισθησία στον ήχο.
Υπερκινητικότητα .
Υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις.
Σωματική και συναισθηματική αδράνεια.
Απότομες αλλαγές της διάθεσης π.χ. αντιδράσεις οργής, θυμού, ντροπής.
Δυσκολία στον ύπνο.
Αρρωστοφοβία και γενικότερα ανάπτυξη διάφορων φοβιών.
Βουλιμία .
Όσο περνάει ο καιρός τα συμπτώματα γίνονται μυϊκές συσπάσεις, πονοκέφαλοι και ημικρανίες, χρόνιοι πόνοι, προβλήματα στο πεπτικό και ανοσοποιητικό σύστημα, σπαστική κολίτιδα, άσθμα, σεξουαλικές διαταραχές, αμνησία, συχνό κλάμα, αδυναμία σχέσεων, κατάθλιψη, κ.α.
Μια ψυχοθεραπευτική αγωγή για πολλά χρόνια, που επαναλαμβάνει, ξανά ενεργοποιεί τις μνήμες ή ανασύρει τα ίδια και τα ίδια από το υποσυνείδητο, δεν είναι καθόλου απαραίτητο.
Χρησιμοποιώντας τις δικές μας πηγές ενέργειας και νοιώθοντας το σώμα μας ξαναδιαπραγματεύομαστε το τραύμα. Αυτό γίνεται με την προσέγγιση της μεθόδου της Βιωμένης Αίσθησης. Είναι η ψυχοφυσιολογική μέθοδος για να ξεπεραστούν τα μετατραυματικά συμπτώματα και να ελευθερώσουμε την παγιδευμένη ενέργεια.
Το τραύμα και η μη θεραπεία του μας κάνει να χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας και με τους άλλους με αποτέλεσμα η ροή της ζωής μας να δυσκολεύει και η επίτευξη των στόχων μας να γίνεται σχεδόν αδύνατη.
Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι μια ψυχική θεραπεία όπως αυτή του τραύματος σημαίνει κατ’ ανάγκη μια μακροχρόνια θεραπεία σκοπός είναι ο άνθρωπος να μάθει μέσα από τη διαδικασία να εκπαιδευτεί έτσι ώστε και μόνος του να διαχειρίζεται τέτοιου είδους καταστάσεις και να μπορεί να τις ξεπερνάει .
Όταν επαναδιαπραγματευθούμε το στρεσογόνο γεγονός και αποφορτίσουμε το νευρικό μας σύστημα από την πλεονάζουσα ενέργεια τότε αισθανόμαστε την χαρά του να είμαστε ζωντανές, χαρούμενες υπάρξεις που βιώνουν με ασφάλεια και ηρεμία την επαφή με το περιβάλλον και τους άλλους ανθρώπους.
Νεαρή γυναίκα πού δούλευε θέματα της σχετικά με την συμπεριφορά των γονέων της, ανακοίνωσε στην θεραπεύτρια της ότι επρόκειτο να παραιτηθεί από την εργασία της διότι κάθε φορά πού το αφεντικό της πλησίαζε το γραφείο της την έπιανε πανικός.
Στην ερώτηση ποιος ήταν ο λόγος μετά από χρόνια πού εργαζόταν εκεί χωρίς κάτι να έχει συμβεί, η απάντηση ήταν ότι θεωρούσε ότι τον τελευταίο καιρό την κοίταζε πονηρά. Εκμυστηρεύτηκε ότι είχε φύγει και από δουλειά γι’αυτό το λόγο. Στην διαδικασία της θεραπείας θυμήθηκε ότι ο παππούς της την παρενοχλούσε σεξουαλικά στην ηλικία των 8 χρόνων. Όταν το είπε της μητέρας της εκείνη της συμβούλευσε να μη δίνει σημασία και να μη το πεί σε κανένα. Το δούλεψε και εργάζεται ακόμη στην ίδια εταιρεία γιατί απλά το αφεντικό δεν την παρενοχλούσε πραγματικά αλλά ήταν η δική της ενέργεια, το δικό της τραύμα πού είχε έρθει η ώρα του να θεραπευτεί.
Αυτή είναι μία περίπτωση από το γιγαντιαίο όγκο του παγόβουνου κάτω από το νερό. Στα περισσότερα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ο θύτης είναι πρόσωπο οικείο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός πού ασχολείται με το θέμα λέει ότι 1 στα 5 παιδιά είναι σεξουαλικά κακοποιημένο.
6 -13 ετών είναι η ηλικία με τα περισσότερα περιστατικά
90 -95% των περιστατικών όπου θύτες είναι άνδρες
18% των κοριτσιών παγκοσμίως έχει πέσει θύμα πρίν τα 18 του χρόνια
8% των αγοριών έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση πρίν τα 18 έτη
Ως γονιός αφήνετε το παιδί σας με ανθρώπους που εμπιστεύεστε: συγγενείς, φίλους, δασκάλους, γείτονες, προπονητές. Κι εδώ είναι πού εμφανίζονται τα μεγαλύτερα ποσοστά κακοποίησης. Τα παιδιά μπερδεύονται γιατί είναι ο δικός τους άνθρωπος πού τους φέρεται καλά, άρα είναι εκείνα πού έκαναν κάτι πού δεν έπρεπε.
Αν το παιδί δεν μιλήσει αμέσως παγιδεύεται στο ότι είναι αργά να το πεί ή όπως στην περίπτωση της Κ. οι γονείς το κρύβουν γιατί οι ίδιοι δεν μπορούν να το διαχειριστούν. Είναι ευθύνη των ενηλίκων να δημιουργήσουν τις συνθήκες όπου ένα παιδί μπορεί να εκφραστεί, να δικαιωθεί και να υποστηριχθεί.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατέψουμε το παιδί μας ;
Κατ’αρχάς δεν το κρατάμε «αεροστεγώς» προφυλαγμένο γιατί δεν αναπτύσσεται το μυαλό του, το παιδί ασφυκτιά με συνέπεια στην ψυχική και σωματική υγεία. Απλά όπως του λέμε να προσέχει πώς θα περνάει το δρόμο να του πούμε να προσέχει «αγγίγματα» σε «ευαίσθητες περιοχές» του σώματος του. Η εκπαίδευση πρέπει ν’αρχίζει από 2 ετών για το σώμα του και πώς να το διαχειρίζεται. Είναι αφελές να αγνοούμε ότι το πρόβλημα υπάρχει. Όσο μιλάμε στα παιδιά τόσο πιο πολύ τα δυναμώνουμε έναντι του κινδύνου.
Ακόμη και αν συμβεί κάτι τέτοιο στο παιδί μας, το οποίο είναι βέβαια τραγικό, αλλά δεν είναι το τέλος του κόσμου. Αυτό που οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν είναι ότι έπειτα από 40 χρόνια εντατικής έρευνας έχουμε πλέον στη διάθεση μας τεχνικές εξαιρετικά αποτελεσματικά για την θεραπεία και την αποκατάσταση των παιδιών που έχουν βιώσει την σεξουαλική κακοποίηση.
Πως η προσκόλληση, η σύνδεση και το τραύμα επηρεάζουν τον εγκέφαλο;
Στη μήτρα και οι εμπειρίες της πρώιμης επαφής επηρεάζουν την καλωδίωση του εγκεφάλου, επειδή ο εγκέφαλος του νηπίου αναπτύσσεται πολύ περισσότερο τώρα από όλη την υπόλοιπη ζωή, και οι σχέσεις διαμορφώνουν τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Υποβαθμισμένη επαφή και τραυματικό στρες ενεργοποιεί ένα μηχανισμό κινδύνου, αλλάζοντας την νευροβιολογία του εγκεφάλου και του κεντρικού νευρικού συστήματος. Τραυματισμένα παιδιά και ενήλικες συχνά έχουν μειωμένη καλωδίωση στο συναισθηματικό τμήμα του εγκεφάλου ( λιμβικό τμήμα) και διαφορετικά επίπεδα των ορμονών του στρες, με αποτέλεσμα το άγχος, την κατάθλιψη και προβλήματα αυτορύθμισης. Αποτελεσματική διαχείριση και θεραπευτική γονεϊκή φροντίδα μπορεί να ξανακαλωδιώσει το συναισθηματικό σύστημα και να μειώσει την βιοχημεία του στρες.
Ο εγκέφαλος του μωρού, ειδικά η συναισθηματική περιοχή, είναι ένα « open loop system» ( σύστημα ανοικτής ανατροφοδότησης, δηλαδή είναι ένα σύστημα κατά το οποίο η έξοδος δεν έχει επιρροή στην είσοδο του συστήματος). Αναγωγικά, λοιπόν, στο ανθρώπινο σύστημα, αυτό λειτουργεί ως εξής: το βρέφος δεν έχει κριτήριο επεξεργασίας των πληροφοριών του περιβάλλοντος, για αυτό το λόγο ο ρόλος των γονέων είναι να του μεταβιβάσουν έτοιμο ότι χρειάζεται για την ανάπτυξη του. Βασίζεται στην εναρμόνιση και ανατροφοδότηση από τα κοντινά πρόσωπα για υγιή ανάπτυξη και εξέλιξη. Οι εμπειρίες σχέσεων στα πρώιμα στάδια της ζωής είναι τα πλέον σημαντικά για την διαμόρφωση της εξέλιξης του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς.
Η ανάπτυξη του εγκεφάλου στην βρεφική ηλικία είναι «εξαρτώμενη εμπειρία», ο εγκέφαλος του βρέφους, ειδικά το συναισθηματικό τμήμα, βασίζεται στην ευαίσθητη εναρμονισμένη φροντίδα από τις κοντινές μορφές για υγιή ανάπτυξη και λειτουργία. Οι πρόωρες εμπειρίες επαφής παίζουν ουσιώδη ρόλο στην διαμόρφωση της κατασκευής του εγκεφάλου και της δημιουργίας ενώσεων μεταξύ των τμημάτων του εγκεφάλου. Χρόνιο στρές σχετίζεται με την απουσία ασφαλούς και προστατευτικής επαφής, που χειροτερεύει τον σχηματισμό του εγκεφαλικού κυκλώματος και αλλάζει τα επίπεδα των ορμονών του στρες, με αποτέλεσμα στη συναισθηματική και βιολογική απορύθμιση, της ανησυχίας και της κατάθλιψης.
Η εγκεφαλική ανάπτυξη αρχίζει δύο εβδομάδες μετά τη σύλληψη και συνεχίζει πολύ γρήγορα κατά την διάρκεια των πρώτων 3 χρόνων της ζωής. Οι εγκέφαλοι μας είναι κατά βάση από τη φύση κοινωνικός. Προγεννητικό στρες παράγει αυξημένη νορεπινεφρίνη ( διέγερση και αναταραχή) και μειώνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης ( κατάθλιψη, ανησυχία, συναισθηματική δυσαρμονία). Τα εγκεφαλικά κυκλώματα σχηματίζονται ραγδαία στο πρώτο χρόνο της ζωής, και είναι ευρέως προσδιορισμένο από την ποιότητα της σχέσης του βρέφους με τον γονέα και το επίπεδο του στρες. Στα μωρά κυρίαρχο είναι το δεξιό ημισφαίριο, ανταποκρινόμενο πρωταρχικά στη πρόλεκτική και μη λεκτική συναισθηματική επικοινωνία – εκφράσεις προσώπου, οπτική επαφή, άγγιγμα, τόνος φωνής και συναισθήματα αγάπης, ασφάλειας και προστασίας. Το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του μωρού και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του προσώπου που το φροντίζει συντονίζονται κατά την διάρκεια των στιγμών της επαφής. Αυτό αποκαλείται ‘συναισθηματική απήχηση’ και είναι ακρογωνιαίος λίθος της ασφαλούς επαφής. Αυτό επίσης οδηγεί την ικανότητα του παιδιού να αυτορρυθμίζεται και να διαμορφώνει τον πυρήνα των πεποιθήσεων του παιδιού ( μοντέλο εσωτερικής διεργασίας). Ο ευαίσθητος και τρυφερός γονιός ηρεμεί και καταπραύνει τα συναισθήματα και το στρες του παιδιού, και με την πάροδο του χρόνου το παιδί μαθαίνει να αυτορυθμίζεται. Πρώιμες εμπειρίες ασφαλούς ή μη επαφής κωδικοποιούνται μέσα στη μνήμη (μη λεκτικά και υποσυνείδητα) στο συναισθηματικό εγκέφαλο, και γίνονται νοοτροπίες και προσδοκίες που οδηγούσαν μεταγενέστερα τη συμπεριφορά ( πχ. τα κοντινά πρόσωπα είναι ασφαλἠ ή μη, αποδεκτά ή απορριπτικά). Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η ασφαλής επαφή του παιδιού προβλέπει αυτοέλεγχο, όταν τα παιδιά ξεκινούν τα χρόνια του σχολείου.
Χρόνιο και τοξικό στρες μπορεί να χειροτερέψει τη σωστή ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυκλωμάτων, με αποτέλεσμα την ανησυχία και τα προβλήματα αυτοελέγχου. Πολλές περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονται στην ικανότητα να μαθαίνει κάποιος τις ικανότητες του αυτοελέγχου. Ο προμετωπιαίος φλοιός, βρίσκεται πίσω από το μέτωπο, εμπλέκεται στη προσοχή και στις οργανωτικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των ακόλουθων κανόνων, καταστέλλοντας τις παρορμήσεις, αιτιολογώντας και παίρνοντας αποφάσεις. Το κομμάτι του εγκεφάλου που είναι στη βάση των μετωπιαίων λοβών, πίσω από τα μάτια, εμπλέκεται στη λήψη αποφάσεων και της ανταμοιβής, ειδικά η απόφαση εμπλέκει καθυστερημένα την ευχαρίστηση. Το marshmallow test. Ο πρόσθιος υπερμεσολόβιος έλικας λαμβάνει μηνύματα από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και ρυθμίζει τις γνωστικές και συναισθηματικές αντιδράσεις. Εμπλέκεται στον έλεγχο της συμπεριφοράς σε προκλητικές καταστάσεις και ρυθμίζοντας την συμπεριφορά. όταν η στρατηγική δε δουλεύει. Αυτές οι εγκεφαλικές περιοχές αναπτύσσονται φυσιολογικά κάτω από συνθήκες ασφάλειας και μετριάζει το στρες, αλλά η ανάπτυξη είναι μειωμένη όταν υπάρχουν υψηλά επίπεδα στρες και διαπροσωπικό τραύμα (δυσλειτουργία επαφής).
Έρευνες και κλινική εμπειρία έχουν δείξει ότι ένας αποτελεσματικός τρόπος να ενεργοποιηθεί η νευροβιολογία της επαφής στα συναισθηματικά συστήματα τραυματισμένων παιδιών και ενηλίκων είναι να χρησιμοποιήσει την “Limbic Activation Process”. Αυτή είναι βασικά η ίδια στρατηγική που ο άνθρωπος χρησιμοποιεί για χιλιετηρίδες και είναι βιολογικά προγραμματισμένη μέσα μας για το σκοπό να δημιουργήσει την επαφή. Αυτή είναι μία θεραπευτική εμπειρία που παρέχει την κοινωνική, συναισθηματική, πνευματική και φυσική περιβάλλον για να απελευθερώσει τα νευροχημικά της επαφής ( ντοπαμίνη, ενδορφίνες, οξυτοκύνη). Αυξάνει την αίσθηση της ασφάλειας, ηρεμίας και προστασίας. Ο εγκέφαλος μας είναι προγραμματισμένος για επαφή και αγάπη, και αυτή η θεραπευτική εμπειρία ξυπνά αυτά τα συναισθήματα μεταξύ γονέων και παιδιών και ενήλικων ζευγαριών. Έρευνα δείχνει ότι η φυσική προσέγγιση και η στοργή, όπως το ασφαλἐς και τρυφερό άγγιγμα και οι αγκαλιές, μειώνουν την αρτηριακή πίεση, τις ορμόνες του στρες, αυξάνει την οξυτοκύνη και προωθεί την ηρεμία, την εμπιστοσύνη και την ασφαλή επαφή.
ΑΣΦΑΛΗΣ ΕΠΑΦΗ – ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΣΗ: Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΡΧΗ ΣΤΗ ΖΩΗ
Προσκόλληση είναι ο θετικός συναισθηματικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα στο παιδί και στο άτομο που το φροντίζει.
Ο κυρίαρχος αναπτυξιακός στόχος του πρώτου χρόνου της ζωής είναι η δημιουργία ασφαλούς επαφής μεταξύ του βρέφους και του κύριου φροντιστή του. Για να επιτευχθεί το δέσιμο αυτής της συναισθηματικής επικοινωνίας πρέπει ο φροντιστής να συντονιστεί ψυχολογικά και βιολογικά με τις ανάγκες, τα συναισθήματα και την πνευματική κατάσταση του παιδιού. Πέρα από τη βασική λειτουργία της ασφαλούς επαφής, επιτυγχάνεται προστασία για το ευάλωτο παιδί μέσω της εγγύτητας του ενήλικα υπάρχουν πολλές άλλες σημαντικές λειτουργίες για τα παιδιά:
Να μάθει τη βασική εμπιστοσύνη και αμοιβαιότητα που παρουσιάζονται σαν πρότυπο για όλες τις μελλοντικές συναισθηματικές σχέσεις.
Να εξερευνήσω το περιβάλλον με συναισθήματα ασφάλειας και προστασίας, το οποίο οδηγεί σε υγιή γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη.
Να αναπτύξει την ικανότητα της αυτορύθμισης, η οποία έχει αποτέλεσμα την αποτελεσματική διαχείριση της παρόρμησης και των συναισθημάτων
Να δημιουργήσεις ένα θεμέλιο για τον σχηματισμό μιας ταυτότητας που περικλείει μία αίσθηση ικανότητας, αυταξίας και ισορροπίας μεταξύ εξάρτησης και αυτονομίας.
Καθιερώστε ένα πλαίσιο προνοητικής ηθικής που εμπλέκει συμπόνια, ενσυναίσθηση και συνείδηση
Δημιουργήστε έναν πυρήνα συστήματος πεποιθήσεων που περιλαμβάνει γνωστική εκτίμηση του εαυτού, των φροντιστών, άλλων και τη ζωή γενικά
Να έχετε μία άμυνα εναντίον του στρες και του τραύματος το οποίο ενσωματώνει επινοητικότητα και ανθεκτικότητα
Η επαφή μπορεί μόνο να καθιερωθεί στο πλαίσιο της σχέσης που περιλαμβάνει τρυφερό άγγιγμα, οπτική επαφή, χαμόγελο, θετική επηροή, εκπλήρωση της επιθυμίας και εναρμόνιση:
ΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ: Για εκατομμύρια χρόνια, οι μητέρες κρατούσαν τα μωρά τους στα χέρια τους, δίνοντας ένα τρυφερό άγγιγμα και ασφαλές πλαίσιο. Η επικοινωνία που διοχετεύεται μέσω του αγγίγματος είναι ο πλέον δυνατός τρόπος για να καθιερωθεί μία σχέση. Ασφαλή επαφή περικλείει αγαπημένο και τρυφερό άγγιγμα, καθώς επίσης ευαίσθητα και σωστά όρια και σύνορα. Χωρίς άγγιγμα τα παιδιά μπορούν να πεθάνουν, με επιθετικό άγγιγμα και/ή λιγότερο τρυφερό και αγαπησιάρικο άγγιγμα, τα παιδιά αναπτύσσουν σοβαρά βιοψυχολογικά προβλήματα και αποστροφή στο πολύ έντονο άγγιγμα, εγγύτητα που απεγνωσμένα χρειάζονται.
ΟΠΤΙΚΗ ΕΠΑΦΗ: Ένα νεογέννητο μπορεί να εστιάσει τα μάτια του σε αντικείμενα 7 με 12 εκατοστά μακρυά, η ακριβής απόσταση χρειάζεται για να κάνει οπτική επαφή με τα χέρια. Η ματιά γονιού-νηπίου είναι πρωταρχικός αποδέκτης για να αναπτυχθεί η υγιής προσκόληση και είναι συνωνυμο με την εγγύτητα και την οικειότητα. Τα παιδιά που έχουν ασφαλή επαφή είναι ικανά να επικοινωνούν και να να συνδέονται μέσω της οπτικής επαφής. Τα παιδιά που έχουν δυσλειτουργική επαφή, χρησιμοποιούν το βλέμμα για να χειρίζονται, ελέγχουν ή απειλούν τους άλλους.
ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΤΗ ΚΑΙ ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ: Το χαμόγελο του μωρού είναι μία ενστικτώδης αντίδραση που προσελκύει την προσοχή του γονιού και ενθαρρύνει τη συνέχεια της θετικής αντίδρασης του γονιού. Του γονιού το χαμόγελο και η θετική επιρροή βοηθάει το μωρό να αισθανθεί ασφαλές και προστατευμένο. Η σχέση μεταξύ γονιού και του μωρού που με ασφάλεια κάνει επαφή χαρακτηρίζεται από ζεστασιά, χαρά και αγάπη. Παιδιά που βιώνουν διαπροσωπικό τραύμα αισθάνονται απόρριψη, πόνο, φόβο και θυμό.
ΑΝΑΓΚΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ: Επιτυχής ολοκλήρωση του κύκλου επαφής στο πρώτο χρόνο της ζωής οδηγεί στην ανάπτυξη της ασφαλούς προσκόλλησης. Ο ευαίσθητος γονιός ικανοποιεί τις βασικές ανάγκες, οι οποίες ανακουφίζουν του παιδιού το στρες και τη δυσφορία. Στα παιδιά που η επαφή γίνεται με τρόπο έτσι που να νοιώθουν ασφάλεια, τότε αυτά τα παιδιά έχουν εμπιστοσύνη στους φροντιστές τους και πιστεύουν ότι οι ανάγκες τους είναι σημαντικές. Παιδιά με καταπιεσμένες επαφές δυσπιστούν έναντι των φροντιστών τους και αναπτύσσουν αρνητική αυτο-αντίληψη ( «είμαι κακός, είμαι ατελής, δεν αξίζω να με αγαπούν»).
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ : Ο εγκέφαλος του βρέφους είναι ένα open loop system ( στη μηχανολογία είναι το σύστημα κατά το οποίο η έξοδος δεν έχει επιρροή στην είσοδο του συστήματος) και βασίζεται στην ευαισθησία και την φροντίδα των ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επαφή και οι οποίοι παρεμβαίνουν προληπτικά στο σύστημα του παιδιού και το εκπαιδεύουν γιατί από μόνο του δεν έχει την δυνατότητα να προστατευτεί για την υγιή ανάπτυξη. Ευαίσθητοι και συγχρονισμένοι με το βρέφος γονείς μειώνουν το άγχος, αναπτύσσουν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη και ενθαρρύνουν την άριστη νευρική καλωδίωση.
Τα παιδιά που ξεκινούν τη ζωή τους με ουσιώδη θεμέλια της ασφαλούς επαφής έχουν καλύτερες προοπτικές σε όλους τους τομείς λειτουργικότητας καθώς αναπτύσσονται. Όλες οι διαχρονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι όταν τα βρέφη και τα νήπια τα καταφέρνουν καλύτερα στο πέρασμα του χρόνου στους εξής τομείς:
ΑυτοεκτίμησηΑνεξαρτησία και αυτονομίαΕυελιξία στην αντιμετώπιση των αντιξοοτήτωνΙκανότητα να διαχειρίζονται τις παρορμήσεις και τα συναισθήματαΜακροχρόνιες φιλίεςΣχέσεις με γονείς, φροντιστές και άλλες μορφές εξουσίαςΑντιμετώπιση επαγγελματικών δεξιοτήτωνΕμπιστοσύνη, οικειότητα και στοργήΘετικά και αισιόδοξα συστήματα πεποιθήσεων για τον εαυτό, την οικογένεια και την κοινωνίαΕνσυναίσθηση, συμπόνια και συνείδησηΣυμπεριφορικές επιδόσεις και ακαδημαϊκή επιτυχία στο σχολείοΠαροχή ασφαλούς σχέσης με τους ενηλίκους συντρόφους και με τα δικά τους παιδιά όταν γίνονται ενήλικες.
Εν συντομία
Οι αναμνήσεις που σχετίζονται με φόβο και δεν είχαν σχηματιστεί πλήρως με κάθε λεπτομέρεια του γεγονότος, μπορεί να είναι σημαντικές για τη δημιουργία Μετατραυματικού Στρες ( PTSD). Μία έρευνα που έγινε με ποντίκια, έδειξε ότι συμπτώματα του PTSD θα μπορούσαν να προκληθούν όχι μόνο από τον τρόπο που ανακαλούμε τις αναμνήσεις αλλά από το πώς εκείνες οι αναμνήσεις σχηματίστηκαν την πρώτη φορά.
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Η Διαταραχή του Μετατραυματικού Στρες συμβαίνει στο 7,8% των ενηλίκων Αμερικανών, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο του PTSD. Το PTSD μπορεί να εκδηλωθεί μετά από την εμπειρία ενός σοβαρού τραυματικού γεγονότος, όπως όταν ζούμε μία φυσική καταστροφή, απειλητικά για τη ζωή ατυχήματα, σεξουαλική επίθεση.
Δεν αναπτύσσεται σε όλους που βιώνουν ένα τραυματικό γεγονός μετατραυματικό στρες. Για παράδειγμα, παιδιά μπορεί να αναπτύξουν την διαταραχή, αλλά είναι λιγότερο πιθανόν από τους ενήλικες, ειδικά εάν το παιδί ήταν κάτω από 10 ετών όταν βίωσε το τραυματικό γεγονός. Οι επιστήμονες εργάζονται να ανακαλύψουν τι προκαλεί τη δημιουργία του μετατραυματικού στρες. Για τις έρευνες, οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϋ (UTS) και το Carvan Institute πειραματίστηκαν χρησιμοποιώντας ποντίκια.
Οι ερευνητές ήθελαν να δουν εάν ο τρόπος που σχηματίζεται η μνήμη έχει επίδραση στο εάν θα αναπτυχθεί το PTSD. Διοχέτευσαν ξαφνικά σοκ στα πόδια των ποντικών για να διαπιστώσουν αν το γρήγορο και βίαιο ερέθισμα θα επέτρεπε σε μία ολοκληρωμένη ανάμνηση να σχηματιστεί.
ΑΠΟΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΣ ΦΟΒΟΣ
Τα αποτελέσματα της έρευνας διαπίστωσαν ότι οι ποντικοί ήταν ικανοί να σχηματίσουν μία ανάμνηση βασισμένη στο φόβο, αλλά όχι μία ολοκληρωμένη εικόνα από το τι πραγματικά συνέβαινε. Μερικές λεπτομέρειες του επώδυνου γεγονότος ποτέ δεν συμπεριλαμβάνονταν στις σχηματισμένες αναμνήσεις του φόβου.
Οι ερευνητές συσχέτισαν αυτό το γεγονός με τις επιπτώσεις του PTSD. Ένα από τα συμπτώματα του μετατραυματικού στρες είναι ότι ο πόνος του τραύματος κάνει το υποκείμενο να βιώνει ξανά το τραύμα, το οποίο ενεργοποιείται από ένα παρόμοιο ανώδυνο όμως ερέθισμα. Για παράδειγμα, οι στρατιώτες που επέστρεψαν θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν από ένα αβλαβές δυνατό θόρυβο. Ο Vissel είπε ότι αυτό μπορεί να συμβεί, επειδή οι ερεθισμένες αναμνήσεις σχηματίστηκαν χωρίς συγκεκριμένες λεπτομέρειες, έτσι ώστε να επιτρέψουν στο άτομο να διακρίνει την τραυματική κατάσταση από μία αβλαβή.
«Αυτό θα μπορούσε να είναι σημαντικό επειδή τα ζώα βασίζουν τις αναμνήσεις τους από το που, πότε και πως το τραυματικό γεγονός συνέβη και καθορίζει το πώς αυτοί θα φοβόντουσαν στο μέλλον,» είπε ο Vissel σε μία συνέντευξη. «Αν σχηματίσουν μία ασαφή ανάμνηση που δεν έχει όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες για να ξεχωρίσει τις διαφορετικές καταστάσεις ή τα περιβάλλοντα , μπορεί να ενεργοποιήσει την τραυματική μνήμη σε πολλές διαφορετικές και άσχετες καταστάσεις.
Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει ένα σοβαρό γεγονός μέσα στο οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον ή απλώς πέφτει κάτω και κτυπάει, τότε η σωματική δομή που ρυθμίζει την βιολογία του παιδιού βρίσκεται σε σόκ, δηλαδή σε υπερδιέργεση όπως το ονομάζουμε στην ψυχολογία.
Γεγονότα και καταστάσεις που δημιουργούν σὀκ στο παιδί επιφέρουν εμπόδια τόσο στην σωματική ανάπτυξη του όσο και στην συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη.
Πέρα από το να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και τι γίνεται στο σώμα του παιδιού όταν κάποιο σημαντικό γεγονός συμβαίνει, είναι ανάγκη να κατανοήσουμε και τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης του παιδιού. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι προσπαθεί ένα παιδί να χειριστεί σε κάθε στάδιο ανάπτυξης και πόσο και σε τι επηρεάζεται από ένα σόκ στο κάθε στάδιο.
Οι νευρολογικές έρευνες έδειξαν ότι το κατώτερο τμήμα του εγκεφάλου είναι αυτό που δημιουργεί τις δομές που κυριαρχούν στο ανθρώπινο σώμα και οι οποίες είναι πολύ ευάλωτες και αποδιοργανώνονται πρώτα κατά το τραυματικό σόκ. Το τμήμα αυτό του εκεφάλου ονομάζεται ερπετοειδής εγκέφαλος, είναι το πρώτο τμήμα που αναπτύσσεται στο παιδί και είναι το κέντρο της εμπειρίας για τους ενήλικες.
Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι τον τρόπο που επηρεάστηκε κάθε στάδιο ανάπτυξης και πως οργανώθηκε το νευρικό σύστημα απέναντι στο σόκ για να δουλέψουμε με την διαταραχή της επαφής και της επικοινωνίας. Οι έρευνες δείχνουν ότι όταν παρουσιαστεί το στρές και οι γονείς δεν αγγίξουν το παιδί να ηρεμήσει, αυτό μπορεί να έχει μακροχρόνια επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Επίσης ότι τέτοια σοβαρή και συνεχόμενη δυσλειτουργία μπορεί να είναι η αιτία γι’αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν διάσπαση. Το τραύμα μπορεί να προέλθει από γεγονότα που από μόνα τους είναι ακραία όπως η βία, η σεξουαλική παρενόχληση αλλά μπορεί να προέλθει από καθημερινά γεγονότα. Στην πραγματικότητα, συνήθη συμβάντα όπως ατυχήματα, πεσίματα, ιατρικά γεγονότα, διαζύγιο μπορούν να προκαλέσουν στα παιδιά απόρσυση, μειωμένη αυτοπεποίθησηή άγχος και φοβίες. Επίσης, παιδιά που αμέσως μετά τον τοκετό χωρίστηκαν από την μητέρα τους , να παρουσιάζουν δυσκολία στην ομιλία και την κοινωνική επαφή στο σχολείο. Τα τραυματισμένα παιδιά μπορεί να έχουν προβλήματα συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, υπερκινητικότητα και όσο μεγαλώνουν διάφορους εθισμούς. Πολλά παιδάκια 3 ετών με πρόβλημα ομιλίας , κοινωνικής συμπεριφοράς ή ακόμη και αυτιστικά, έχει βρεθεί ότι απλώς υπέφεραν από διαταραχή μετατραυματικού στρές. Είχαν βιώσει μια τραυματική κύηση ή προβλήματα κατά την διάρκεια του τοκετού.
Αλλά οι γονείς και όσοι ασχολούνται με παιδιά δεν είναι ανάγκη ν’ανησυχούν γιατί μπορούν να ελαχιστοποιήσουν την επίδραση αυτών των γεγονότων καθημερινών ή ακραίων όπως φυσικές και ανθρώπινες καταστροφές, τρομοκρατία, παρενόχληση. Μπορούμε να γίνουμε το τραυμαπλάστ των παιδιών; Ναί!!!
Θυμηθείτε ότι παρ΄όλο ότι ο πόνος δεν μπορεί να αποφευχθεί και το τραύμα είναι γεγονός της ζωής αλλά μπορούμε να κτίσουμε και να αυξήσουμε την προσαρμοστικότητα μας καθώς αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής. Τα παιδιά που προσαρμόζονται τείνουν να είναι θαρραλέα. Όταν τα προσαρμοστικά παιδιά συναντούν δυσκολίες είναι περισσότερο ανοικτά παρά κλείνονται. Είναι ανοικτά στα άλλα παιδιά και χαίρονται να μοιράζονται μαζί τους. Ταυτόχρονα είναι ικανά να βάζουν όρια του χώρου τους και των δικών τους πραγμάτων. Έχουν επαφή με τα συναισθήματα τους, τα εκφράζουν και τα επικοινωνούν. Και πάνω από όλα, όταν άσχημα πράγματα συμβαίνουν, έχουν μια καταπληκτική ικανότητα ειδικά όταν υποστηρίζονται να βγαίνουν χαρούμενα από αυτά.
Είναι τα ευτυχισμένα, ζωντανά παιδιά που ευχόμαστε να ήμασταν.
