Οι περισσότεροι πιστεύουμε βαθιά μέσα μας ότι γνωρίζουμε πραγματικά τα όριά μας. Ξέρουμε πώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται, να μας μιλάνε και νοητικά γνωρίζουμε τα πράγματα στα οποία θέλουμε (ή πρέπει) να πούμε όχι. Σίγουρα γνωρίζουμε τα πράγματα που έπρεπε να ειπωθούν ή σε τι θέλαμε να πούμε ναι. Ωστόσο, όταν ήρθε η ώρα να το ΚΑΝΟΥΜΕ ή να πούμε αυτό που θέλαμε…..ΠΑΓΩΣΑΜΕ.
Όταν εμείς υποχωρούμε, δίνουμε την δυνατότητα να επεκταθούν και να εισχωρήσουν στον ζωτικό μας χώρο. Αν αντιδράσουμε νιώθουμε ότι κάτι δεν πάει καλά με μας ή είχαμε ενοχές. Όταν, όμως, μάθουμε ότι όλο αυτό αφορά το νευρικό μας σύστημα τότε θα μάθουμε να αντιδρούμε σωστά. Αυτό το άρθρο μπορεί να σας δώσει την κατανόηση ότι δεν υπάρχει τίποτα λάθος με εσάς. Είστε φυσιολογικοί ΚΑΙ απλά είστε σε μια αντίδραση του νευρικού συστήματος στην απειλή και αισθάνεστε ανασφαλείς. Ο εγκέφαλός μας είναι που μας παίζει αυτό το παιχνίδι ότι δεν είμαστε ασφαλείς. Είναι κυριολεκτικά αγώνας επιβίωσης. Στην πραγματικότητα, συχνά δεν γνωρίζουμε καν ότι πιστεύουμε αυτούς τους κανόνες του «καλού παιδιού». Είναι κρυμμένα βαθιά στο υποσυνείδητό μας και είναι τόσο φυσιολογικά για εμάς που πιστεύουμε ότι “αυτός ακριβώς είμαι”. Αλλά δεν είναι μόνο ποιος είσαι. Είναι μια απάντηση επιβίωσης που είναι σκληρά ενσωματωμένη σε όλους μας.
Σκεφτείτε ποια εμπειρία ζωής ή περίσταση μπορεί να έχει ξεκινήσει την αντίδραση σας στα όρια: Έχετε ξεχωριστή ανάμνηση για το πώς ανταποκρίθηκε ένας συγκεκριμένος ενήλικας όταν κάνατε κάτι λάθος ή νομίζατε ότι κάνατε κάτι λάθος ως παιδί; Σας φώναξαν όταν διακόπτατε τους ενήλικες που είχαν μια συνομιλία ή σας έδωσαν ένα χαστούκι; Υπήρξαν ορισμένα σχόλια που σας ταπείνωσαν ή υπονόμευσαν τον χαρακτήρα σας; Αυτές οι πρώιμες εμπειρίες της ζωής μας διδάσκουν για το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι εάν φαίνεστε, διεκδικητικός ή πράος, επιθετικός ή παθητικός, παρών ή απών. Κατά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής μας, διαμορφώνεται το θεμέλιο ή το οριακό σχέδιο του πώς κατανοούμε τον κόσμο και τους ανθρώπους σε αυτόν. Αν μάθουμε ότι οι άνθρωποι που είναι μεγάλοι και επιθετικοί και εμείς εξαρτιόμαστε από αυτούς για τη φροντίδα και τη διατροφή μας, τότε σύντομα μαθαίνουμε να υιοθετούμε μια πιο ευχάριστη και ήπια στάση για να ηρεμήσουμε τον επιτιθέμενο. Παγώνουμε αντί να ανταποκρινόμαστε γιατί με το πάγωμα νιώθουμε πιο ασφαλείς. Η ζωή έχει να κάνει με τη δημιουργία υγιών προσκολλήσεων, ώστε να μπορούμε να βιώσουμε αληθινή σύνδεση και ότι ανήκουμε. Ως παιδί, θέλαμε να νιώσουμε ένα υγιές δέσιμο με τη μητέρα μας, ωστόσο, η μητέρα μας δεν ήταν διαθέσιμη για μια ζεστή και στοργική σύνδεση. Έλεγχε τη συναισθηματική θερμοκρασία του σπιτιού, συχνά εμποτίζοντας το με ψυχρές, επικριτικές και σκληρές αντιδράσεις. Συχνά μας έκανε να αισθανόμαστε σαν βάρος ή να ντρεπόμαστε για τον εαυτό μας αν ήμασταν πολύ δυνατοί, πολύ έξυπνοι, με έντονη παρουσία. Η έλλειψη σύνδεσης και η σκληρότητα που εισπράτουμε από τη μητέρα μας μας προκάλεσε μια αντίδραση παγώματος η οποία ήταν ενστικτώδης και ακούσια. Στιγμιαία νιώθουμε μια αποσύνδεση από το σώμα μας όμως η πολλή φόρτιση από την επιθυμία να αντιδράσουμε και να πούμε την αλήθεια μας δεν εκδηλώνεται. Αυτό που είναι σημαντικό να σημειωθεί είναι ότι ο απώτερος στόχος της αντίδρασης του παγώματος είναι να αποφευχθεί η αίσθηση επώδυνων συναισθημάτων. Καθώς μεγαλώνουμε, απενεργοποιείται ο διακόπτης που ρυθμίζει την επαφή μας με τα συναισθήματα, τις αισθήσεις και τις σχέσεις μας. Το σώμα μας αποφασίζει ότι το καλύτερο πράγμα που μπορούσε να κάνει για την επιβίωσή μας ήταν να αποσυνδεθεί και να ξεχάσει τι συνέβαινε. Και να θυμάστε, ο εγκέφαλός μας πιστεύει ότι έπρεπε να είμαστε απλώς ένα καλό παιδί.
Αργότερα, έρχεται ο θυμός και η αγανάκτηση και τα δύο πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε και να τα εκτονώσουμε στη θεραπεία μας. Όχι μόνο η αγανάκτηση καταστρέφει τις σχέσεις αλλά και μας κάνει να αισθανόματε απαίσια όπως και η δυσαρέσκεια. Η αγανάκτηση είναι ανέκφραστος παληός θυμός. Είναι θυμός που έχουμε σπρώξει κάτω και δεν είμαστε πρόθυμοι να κοιτάξουμε και να απελευθερώσουμε με υγιή τρόπο για να τον βγάλουμε από το σύστημά μας. Δυστυχώς, αυτή η αντίδραση παγώματος είναι παρούσα και σε άλλες καταστάσεις στη ζωή μας. Και συχνά, αυτό ακριβώς κάνουν τα όρια, αναδεικνύουν εσωτερική σύγκρουση και μερικές φορές στη συνέχεια εξωτερική σύγκρουση. Ο καθορισμός ορίων ενεργοποιεί την κατάσταση επιβίωσης μάχης, φυγής και παγώματος. Μπορεί να φοβόμαστε τις εκρηκτικές συμπεριφορές, την απομάκρυνση, το gaslight και την επίθεση ως απάντηση στην επιθυμία μας να βάλουμε τα όριά μας. Μπορεί ακόμη και να φοβόμαστε ότι θα χάσουμε μια σχέση. Επιπλέον θυμηθείτε – το μυαλό μας πιστεύει κυριολεκτικά ότι το να βάζουμε όρια δεν είναι υγιές. Όλες αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι τρομερά επώδυνες, οπότε φυσικά θα τις αποφύγουμε αν είναι δυνατόν. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να κάνετε αυτή τη διαδικασία λίγο λιγότερο δύσκολη. Ας εξερευνήσουμε 6 από αυτά που θα μοιραστώ μαζί σας τώρα.
1) ΠΟΛΛΗ ΣΥΜΠΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ -Τα όρια είναι δύσκολα. Να είστε ευγενικοί, τρυφεροί και στοργικοί με τον εαυτό σας καθώς κουβαλάτε τα κύματα όλων των συναισθημάτων και των απαντήσεων που προκύπτουν κατά τη ρύθμιση των ορίων.
2) ΠΡΑΚΤΙΚΗ – Δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για αυτά τα πράγματα. Πρέπει να αναλάβουμε δράση και να εξασκήσουμε αυτά τα πράγματα. Μια βασική οριακή δεξιότητα είναι η ικανότητα να λέτε όχι όταν κάτι δεν σας φαίνεται σωστό. Προσέξτε την τάση να λέτε ναι χωρίς να σκέφτεστε καλά τα πράγματα. Εξασκηθείτε στο να διατηρείτε τα όριά σας με μικρούς τρόπους, όπως να επιστρέψετε τον σολομό ή τη μπριζόλα σας σε ένα εστιατόριο, αν δεν μαγειρευτεί σωστά ή να απορρίψετε μια πρόσκληση όταν προτιμάτε να περάσετε ένα βράδυ στο σπίτι. Αναγνωρίστε ότι οι άλλοι μπορεί να είναι απογοητευμένοι με τις επιλογές σας, αλλά αυτό δεν απαιτεί να υποχωρήσετε.
3) ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ – Ενισχύστε την επίγνωση των ορίων σας διερευνώντας τις ενδείξεις στο σώμα που σας δίνουν ανατροφοδότηση σχετικά με τις ανάγκες ή τα όριά σας. Ο καθορισμός σαφών αλλά ευέλικτων ορίων περιλαμβάνει την ακρόαση και το σεβασμό των σωματικών σας ενδείξεων. Οι έντονες αισθήσεις χρησιμεύουν συχνά ως σημαντικά σήματα που μπορούν να σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε πότε έχει ξεπεραστεί τα όριά σας.
4) MINDFULNESS- Η επίγνωση των πεποιθήσεών σας, των κανόνων με τους οποίους ζείτε και των συμπεριφορών σας μπορεί να σας βοηθήσει να επιβραδύνετε τις αυτόματες αντιδράσεις που έχετε στον κόσμο. Δείτε αν μπορείτε να αυξήσετε την αυτογνωσία σας σχετικά με το τι είναι κίνητρο για τις πράξεις σας. Γίνετε περίεργοι για τις συνήθειές σας στις σχέσεις σας. Παρατηρήστε τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις που έχετε για τον εαυτό σας. Το πιο σημαντικό, θυμηθείτε να προέρχεστε από το θεμέλιο της αυτοσυμπόνιας και της μη κρίσης. Μαθαίνεις και μεγαλώνεις! Χτίζετε έναν νέο οριακό μυ αργά με την πάροδο του χρόνου.
5) ΤΙΜΗΣΤΕ ΤΟ «ΝΑΙ» ΣΑΣ – Η θεραπεία περιλαμβάνει τη δέσμευσή σας στην αυτοφροντίδα και την προθυμία να στραφείτε προς το Ναι σας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να αναγνωρίσετε τις δικές σας ανάγκες και να αναγνωρίσετε ότι οι άλλοι μπορούν και θέλουν να σας προσφέρουν. Είστε άξιοι σεβασμού και αγάπης. Μπορεί να είναι ευάλωτο να συντονιστείτε στις δικές σας ανάγκες και αυτό μπορεί να αισθανθείτε άβολα στην αρχή. Εξασκηθείτε στη φροντίδα του εαυτού σας με μικρούς τρόπους, όπως θα δίνατε στον εαυτό σας την άδεια να δοκιμάσει πολλά ζευγάρια καινούργια αθλητικά παπούτσια για τρέξιμο στο κατάστημα πριν δεσμευτείτε και αγοράσετε ένα.
6) ΖΗΤΗΣΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ – Εξασκηθείτε στην υποβολή αιτημάτων. Αυτή η διαδικασία απαιτεί να ανέχεστε τη δική σας απογοήτευση όταν απορρίπτονται αιτήματα. Επιπλέον, εάν το αίτημά σας ικανοποιηθεί, μπορεί να χρειαστεί να προκαλέσετε τον εαυτό σας για να λάβετε κάποιον που σας δίνει και σας φροντίζει. Η υπεράσπιση των αναγκών σας είναι ένας τρόπος να αναγνωρίσετε ότι αξίζει να σας φροντίζουν. Ελπίζω ότι θα κρατήσετε αυτή τη λίστα στη διάθεσή σας και θα την εξασκήσετε μέχρι να δημιουργήσετε τους μυς των ορίων σας. Θυμηθείτε, χρειάζεται χρόνος και δεν υπάρχει τέλειο. Εξακολουθώ να χαλάω τα όριά μου και ακόμα παγώνω από τον χρόνο. Ας ελπίσουμε ότι θα κρατήσετε αυτή τη λίστα στη διάθεσή σας και θα την εξασκήσετε μέχρι να δημιουργήσετε τον οριακό σας μυ. Θυμηθείτε, χρειάζεται χρόνος και δεν υπάρχει τέλειο. Εξακολουθώ να χαλάω τα όριά μου και ακόμα παγώνω από καιρό σε καιρό. Αλλά το να είσαι συνειδητοποιημένος και να είσαι μέσα στο παιχνίδι είναι πολύ καλύτερο από το να περνάς τη ζωή με το πάγωμα του αυτόματου πιλότου σε κάθε σημάδι σύγκρουσης και να νιώθεις αδύναμος να κάνεις οτιδήποτε γι’ αυτό.
Η σύνδεση-προσκόλληση ξεκινάει από την βρεφική μας ηλικία
Αρχικά, όταν μιλάμε για το τραύμα, πάντα έχει αρνητική και οδυνηρή αίσθηση. Αλλά δεν πρέπει να βλέπουμε τους τραυματισμένους ανθρώπους ως ελαττωματικούς ή ανθρώπους απεγνωσμένα κολλημένους. Έχουμε, όμως, την εγγενή ικανότητα να θεραπευόμαστε και να κάνουμε το τραύμα έναν απίστευτο καταλύτη για να εξελιχθούμε και να ωριμάσουμε, αν έχουμε τη σωστή βοήθεια για να το ξεπεράσουμε. Το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να μας οδηγήσει σε σκοτεινά μέρη, αλλά κρύβει μέσα του και πολλή ενέργεια, την ενέργεια που χρειαστήκαμε για να αντιμετωπίσουμε ένα κίνδυνο και δεν εκτονώθηκε. Ο Gurdjieff είχε πει ότι η καλύτερη ώρα για πνευματική δουλειά είναι όταν ο πλανήτης είναι σε αναταραχή. Αν σκεφτούμε την ενέργεια που δημιουργεί το τραύμα κι ευθυγραμμιστούμε με τον πόνο για να βρούμε αυτή την ενέργεια, έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι να το ενσωματώσουμε προς την μεταμόρφωση, μπορεί βασικά να μας οδηγήσει στην μετατραυματική εξέλιξη ή σε μια απίστευτη ωριμότητα. Να μας δώσει την ικανότητα να βιώσουμε πνευματικές καταστάσεις που δεν θα μπορούσαμε να βιώσουμε αλλοιώς.
Το τραύμα έχει δύο πλευρές τριών χαρακτήρων.Ο ένας είναι ο Βούδας, ο άλλος ο Χίτλερ ή ο Στάλιν. Οι δύο τελευταίοι ήταν πολύ τραυματισμένα παιδιά που δεν δούλεψαν ποτέ τα τραύματα τους και τελικά προκάλεσαν πόνο σε όλο τον κόσμο. Η μητέρα του Βούδα πέθανε όταν αυτός ήταν βρέφος και αφού το δούλεψε έγινε η προσωποποίηση της συμπόνιας. Όλοι αυτοί τροφοδοτούνταν από την ενέργεια του τραύματος. Η μεγαλύτερη πρόκληση και το πιο δύσκολο είναι να εναρμονιστούμε με τον πόνο ώστε να μας οδηγήσει προς την μεταμόρφωση και αφού ενσωματώσουμε την μεταμόρφωση να οδηγηθούμε στην ωριμότητα, την εξέλιξη, την ανάπτυξη, την ανάκτηση της ζωτικότητας μας. Δεν είναι εύκολη διαδικασία. Μπορούμε απλώς να μάθουμε τα σκοτεινά μας μέρη, να τα αποδεχόμαστε και όταν καταφέρουμε να ανοίξουμε ένα παράθυρο να αρχίσουμε να κατευθυνόμαστε προς την θεραπευτική διαδικασία. Όταν το τραύμα είναι μεγάλο χρειάζεται θάρρος και υποστήριξη από ειδικό.
Υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων. Αυτοί που ξέρουν ότι έχουν τραύματα, κι αυτοί που έχουν αλλά δεν το ξέρουν. Είναι η Διπλή Άγνοια που μας μίλησε ο παππούς μας ο Σωκράτης “Δεν γνωρίζω αλλά δεν γνωρίζω ότι δεν γνωρίζω”. Όταν μιλάμε για το τραύμα, σκεφτόμαστε ό,τι πιο φρικτό μπορεί να συμβεί σε κάποιον νωρίς στη ζωή του, όπως σεξουαλική, σωματική και συναισθηματική κακοποίηση, βία στην οικογένεια, εθισμός στην οικογένεια, ψυχική ασθένεια γονέων, το στρες που υπάρχει, ο θυμός, το διαζύγιο, η φτώχεια, ο ρατσισμός που δέχονται τα μικρά παιδιά. Αυτά είναι τραυματικά. Όμως, αν κατανοήσουμε ότι το τραύμα είναι μια πληγή, σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να είναι τραυματισμένος όχι λόγω αυτών καθ’ αυτών των καταστάσεων αλλά επειδή δεν ικανοποιήθηκαν οι ανάγκες προσκόλλησης του. Οι άνθρωποι μπορεί να πληγωθούν, να τραυματιστούν και με αυτό τον τρόπο. Η σπασμένη ή η ανύπαρκτη σύνδεση είναι αιτία τραύματος. Το τραύμα είναι μια από τις επιπτώσεις κάτι τόσο στρεσογόνου, ανεξάρτητα από το τι το προκάλεσε, που μερικές φορές δεν έχει σημασία. Μας πάει σε ένα βαθύ μέρος όπου χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας, με το σώμα μας, με την πνευματική συνειδητότητα, με τους άλλους ανθρώπους. Χάνουμε την αίσθηση της ενσυναίσθησης, δεν εμπιστευόμαστε κανέναν, είναι ένα καταστροφικό δώρο που συνεχίζει να υπάρχει. Χάνουμε την ικανότητα να είμαστε παρόντες στη ζωή μας. Αν το δούμε ως επιστροφή στον εαυτό μας, στην ικανότητα μας να είμαστε παρόντες, αυτή είναι η αληθινή πρόκληση, ανεξάρτητα από το τραυματικό γεγονός που προκάλεσε την αποσύνδεση. Η προσκόλληση ξεκινάει από τη σύνδεση στη μήτρα και μετά και ο τρόπος που τη θεραπεύουμε μας δίνει την ικανότητα να συνδεθούμε, επειδή η σύνδεση με τον εαυτό μας και με τους άλλους είναι ένας σημαντικός θεραπευτικός παράγοντας για να επιστρέψουμε στην αληθινή ζωτικότητα μας, στον αληθινό μας σκοπό, στην αληθινή μας ικανότητα να συνεισφέρουμε αυτό που πρέπει. Το τραύμα είναι μεγάλος δάσκαλος και μας δίνει μαθήματα στην πορεία όσο κι αν πονάει.
Θα αναλύσουμε τι συμβαίνει στις σχέσεις προσκόλλησης που δεν είναι εμφανώς φρικτές, όμως μας πληγώνουν.
Η ικανοποίηση των αναγκών πρέπει να ξεκινάει με την κατανόηση των αναγκών που έχουν οι άνθρωποι, ποιες είναι οι ανάγκες των παιδιών, και τι γίνεται όταν δεν ικανοποιούνται σε μια σχέση προσκόλλησης. Τα παιδιά πληγώνονται ακόμη κι αν δεν τους κάνουν κάτι φρικτό. Πολλοί δυσκολεύονται να το κατανοήσουν επειδή θεωρούν ότι μόνο φρικτά γεγονότα συνιστούν τραύμα. Ισχύει, αλλά παραβλέπουμε την πιθανότητα να πληγωθούμε όταν δεν ικανοποιούνται οι ανάγκες προσκόλλησης. Ποιες είναι αλήθεια οι ανάγκες των παιδιών και ειδικά εκείνες που μένουν ανικανοποίητες στην κοινωνία μας;
Ας το δούμε υπό το πρίσμα της ασφαλούς προσκόλλησης, γιατί η ασφαλής προσκόλληση είναι το ιδανικό σενάριο.
Εκεί οι γονείς είναι φυσιολογικά παρόντες, είναι συντονισμένοι κι εναρμονισμένοι με το παιδί, έχουν επαφή δέρμα με δέρμα όταν γεννιέται το μωρό και για όσο μπορούν έπειτα με έναν ασφαλή τρόπο. Ξέρουν εκ φύσεως να είναι προστατευτικοί, ξέρουν εκ φύσεως να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και να στηρίζουν την αυτονομία και την καταλληλότητα της αναπτυξιακής ηλικίας. Δεν μπαίνουν μπροστά όταν το παιδί δεν μπορεί να κάνει κάτι, στηρίζουν την αυτονομία του. Έχουν απλώς αυτή την ικανότητα. Φυσικά, θα υπάρχει και λάθος εναρμόνιση. Κανένας γονιός δεν πρέπει να είναι συνέχεια τέλειος. Δεν γίνεται. Αλλά όταν υπάρχει λάθος εναρμόνιση, το γνωρίζουν και λένε, “Σήμερα ήταν δύσκολα, όταν ετοίμαζα τα παιδιά για το σχολείο ή δεν απάντησα κάτι ή δεν έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα”. Το αναγνωρίζουν και επανορθώνουν. Η επανόρθωση είναι σημαντική για την αντοχή της σχέσης, πρέπει να καταλαβαίνουμε ότι κάτι κάναμε λάθος. Θέλω να αλλάξω, να αναγνωρίσω ότι σε πλήγωσα ή απλά προσπαθώ να επανορθώσω κάτι που πήγε λάθος. Γινόμαστε πρότυπα για τα παιδιά. Όταν κάνω τα σεμινάρια, πάντα ρωτά το κοινό, πόσοι άνθρωποι λάμβαναν μήνυμα επανόρθωσης ως παιδιά.
Αρχικά, σ’ αυτόν τον πολιτισμό γίνονται πολλά που δεν αφήνουν τους γονείς να είναι εναρμονισμένοι. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών στις μέρες μας πρέπει να γυρίσει στη δουλειά δυο μήνες μετά τη γέννα. Οι μελέτες για τις ανάγκες των παιδιών λένε ότι χρειάζονται τους γονείς τους για χρόνια. Όχι για εβδομάδες ή μήνες αλλά για χρόνια, επομένως δεν κατηγορούμε τους γονείς. Αυτό που αναλύουμε είναι η τραυματική επίδραση του πολιτισμού που δεν υποστηρίζει τη γονεικότητα. Ο John Gottman είπε ότι η ευημερία των ενήλικων σχέσεων αυξάνεται κατά 85% με έναν σταθερό βιώσιμο τρόπο, αν μάθουμε να ξεκινάμε ή να λαμβάνουμε επανόρθωση. Υπάρχει μεγάλη ανταπόδοση από τα οφέλη της εκμάθησης αυτής της δεξιότητας. Πως θα φαινόταν αυτό στο πλαίσιο μιας οικογένειας με ένα δίχρονο, όπου εγώ σαν γονιός θα φώναζα στο παιδί. Πως θα ήταν η επανόρθωση σε αυτό το πλαίσιο; Για παράδειγμα, θα μπορούσε να σημαίνει να φέρεις το παιδί στα πόδια σου και να πεις, “Αγάπη μου, μάλλον σε τρόμαξα όταν σου φώναξα και ξέρω ότι έριξες το γάλα, αλλά το καθαρίσαμε, δεν πειράζει, απλά θέλω να σε αγκαλιάσω”.
Η επανόρθωση είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται και είναι πολύ σημαντική. Να βοηθήσεις το παιδί να ηρεμήσει και να επανορθώσεις τον δεσμό, να επαναφέρεις την επαφή. Φυσικά, μερικές φορές θα κάνουμε λάθη.“Συγγνώμη που ταράχτηκα…..” “Πως είσαι;” Πολλοί γονείς έχουν μάθει ότι όταν το παιδί κάνει κάτι που δεν εγκρίνουν πρέπει να αποτραβιούνται από την σχέση, να κάνουν ένα διάλειμμα και να αφήνουν το παιδί να επανέρχεται όταν έχει μάθει να συμπεριφέρεται. Ένα θυμωμένο παιδί πρέπει να κάθεται μόνο του. ΠΟΤΕ!!!!!! Τοξικές συμβουλές δίνονται σε πολλούς γονείς από ειδικούς και αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν την επανόρθωση μόνα τους για να έχουν μια φυσιολογική συναισθηματική αντίδραση. Πολλοί δεν καταλαβαίνουν ότι η σύνδεση με τους άλλους μας ρυθμίζει. Έχουμε έναν κοινωνικό εγκέφαλο, το νευρικό μας σύστημα τείνει στη σύνδεση.
Αν βοηθήσουμε τη σύνδεση να είναι υγιής, λύνονται πολλά άλλα προβλήματα. Δεν μπορούμε να τα απομακρύνουμε από εμάς. Πρέπει να τα κρατάμε συνδεδεμένα και να τους λέμε τι θα λειτουργήσει στο μέλλον, ποια συμπεριφορά θα ήταν πιο χρήσιμη για σένα, αν είναι δικό σου λάθος ή εκείνα, αν συμπεριφέρθηκαν λάθος. Κάθε μέρα κάτι κάνουμε στα παιδιά μας συνεχώς κι αυτό είναι μέρος του τραύματος της καθημερινότητας. Τραυματίζουμε τα παιδιά μας, τα πληγώνουμε χωρίς να κάνουμε κάτι “φρικτό” επειδή δεν καταλαβαίνουμε τις ανάγκες προσκόλλησης ενός παιδιού. Παλιά ήταν σύνηθες να αφήνουν τα παιδιά να κλαίνε μέχρι να σταματήσουν να κλαίνε. Αυτό προκάλεσε πολλά προβλήματα στη κοινωνία μας και ίσως ακόμη προκαλεί προβλήματα. Δεν κατανοούσαν πραγματικά πως να εδραιώσουν και να διατηρήσουν τη σύνδεση με υγιή τρόπο. Αν δούμε τις μελέτες σε ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ποτέ δεν άφηναν τα παιδιά τους να κλαίνε. Όταν έκλαιγαν τα έπαιρναν αγκαλιά. Είχαν μικρά δοχεία και τα τύλιγαν στο σώμα τους όταν καλλιεργούσαν τη γη. Διατηρούσαν ζωντανή τη σύνδεση. Οι ιθαγενείς φυλές φαίνεται να το έχουν καταλάβει περισσότερο από τον Δυτικό πολιτισμό, ή όπως αυτοαποκαλούμαστε. Εμείς φαίνεται να έχουμε απομακρυνθεί από πολλά πράγματα που φυσικά, εγγενώς κι ενστικτωδώς λειτουργούσαν πολύ καλά. Παρεμπιπτόντως, ο υπέροχος Dr Benjamin Spock, έχει γράψει για την τυραννία του βρέφους που θέλει αγκαλιά. Είπε ότι ήταν τυραννία από την πλευρά του βρέφους και γενιές γονιών έχουν μάθει να αγνοούν την τυραννία του βρέφους αφήνοντας μόνο του το παιδί. Από βιολογική άποψη, όταν αφήνεις το παιδί να κλάψει ο εγκέφαλος του παιδιού πλημμυρίζει κορτιζόλη η οποία εμποδίζει την υγιή εγκεφαλική ανάπτυξη. Όταν μπαίνεις σε μια πολύ τραυματική κατάσταση, ο εγκέφαλος δίνει έμφαση στα κομμάτια που σχετίζονται με την απειλή. Ανιχνεύεις γρήγορα τις απειλές ή έχεις μια αίσθηση ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος. Μπορεί κάτι μικρό να σε βάλει γρήγορα σε μια κατάσταση, αν έχεις γεννηθεί σε κοινωνική οικογένεια, όπου οι σχέσεις και η σύνδεση εκτιμώνται και έχουν τις σχετικές δεξιότητες ασφαλούς προσκόλλησης. Τότε τα μέρη του εγκεφάλου, ο προμετωπιαίος φλοιός, τα μέρη που οργανώνονται γύρω από τη σύνδεση, διαβάζουν τα κοινωνικά σημεία για τη σύνδεση, όλα αυτά δεν εξαλείφονται. Επηρεάζει πολύ το πως βιώνουμε τον κόσμο ή τον εαυτό μας στον κόσμο, τι περιμένουμε από τους άλλους. Είναι σημαντικό μέρος του ανθρώπινου ταξιδιού και πρέπει να προσέχουμε πως προχωράμε ως κοινωνία, ως οικογένεια, ως άτομα.
Εύχομαι όλοι οι ηγέτες του κόσμου να μάθαιναν για την ασφαλή προσκόλληση. Νομίζω έτσι θα άλλαζε η κουλτούρα μας πιο γρήγορα αν μπορούσαμε με κάποιον τρόπο να δώσουμε στις οικογένειες μια βιωματική, καλή βοήθεια για το πως να συνδέονται με τα παιδιά από την αρχή. Υπάρχουν τεράστιες θεραπευτικές δυνατότητες εκεί. Όταν οι οδηγίες των γιατρών ήταν το τάισμα των μωρών να γίνεται σε συγκεκριμένες ώρες μεταξύ των γευμάτων, το παιδί δεν μπορει να το βιώσει ως κάτι άλλο πέρα από παραμέληση. Κάποιος δεν είναι εκεί. Ένας τρόπος που συμβαίνει η ανασφαλής προσκόλλησης, είναι από την μεγάλη και συνεχή παραμέληση, ακόμη κι αν απλώς ακολουθεί τις συμβουλές των γιατρών. Τώρα ξέρουμε ότι δεν βγάζει νόημα, αλλά κάποτε το θεωρούσαν σωστό. Έχει τεράστια επίδραση. Αφήνουμε μόνο ένα παιδί σε στρεσογόνες καταστάσεις, ενώ το σύστημα ασφαλούς προσκόλλησης είναι σχεδιασμένο να έχει έναν γονιό ως ασφαλή βάση. Όταν τα παιδιά έχουν στρες, στρέφονται στους γονείς. Με τα μάτια, τα δάχτυλα ή τα λογάκια. Αν ο γονιός δεν αποκριθεί ή δεν καταλάβει τα σημάδια, λόγω του δικού του τραύματος προσκόλλησης το οποίο μεταφέρεται εύκολα από γενιά σε γενιά, τότε το παιδί τραυματίζεται. Το πως είμαστε ως γονείς σχετίζεται με τους γονείς μας, το ανεπίλυτο τραύμα επηρεάζει το πως λειτουργούμε ως γονείς. Όμως όταν ένα παιδί δεν λαμβάνει καμμία αντίδραση και το αφήνουν να προσπαθήσει να τα καταφέρει μόνο του , τότε αυτό του δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα γιατί εξαρτάται αποκλειστικά από τους άλλους όταν είναι μικρό. Μπορούμε να το πούμε “αντιδραστική αυτονομία” γιατί συχνά αποσυνδέονται και επιστρέφουν στην αίσθηση ότι δεν έχουν κανέναν, οπότε γιατί να προσπαθήσουν; Εντέλει παραιτούνται. Δεν προσπαθούν να μιλήσουν ή να βρούν τους γονείς με τα μάτια επειδή έχουν βιώσει ότι ο γονιός δεν είναι εκεί. Όταν είσαι βρέφος και κοιτάς και δεν βλέπεις τον γονιό, είναι τρομακτικό. Δεν είναι απλώς ότι δεν είναι κανείς εκεί, αλλά ότι εξαρτώμαι πλήρως απ’ αυτόν τον άνθρωπο κι αυτός δεν είναι εκεί. Φυσικά, μπορεί να είναι και χειρότερο, επειδή ο γονιός μπορεί να απορρίπτει. Όχι μόνο να μην είναι παρών, αλλά να έχει θυμό ή μίσος. Η οπτική επαφή είναι πολύ σημαντική. Σήμερα, που τα παιδιά κοιτάνε τους γονείς και αυτοί κοιτάνε μια συσκευή, νιώθουν το ίδιο ότι δεν υπάρχει οπτική επαφή, δεν είναι κανείς εκεί. Οι έρευνες λένε ότι ακόμη κι αν το τηλέφωνο είναι κλειστό κι ακουμπισμένο στο τραπέζι, η οικειότητα μειώνεται κατά 35%. Απλά βγάλτε το εντελώς από το προσκήνιο. Οι συσκευές μας χωρίζουν, δεν μας ενώνουν όπως νομίζουμε. Εθισμός, σωματική και ψυχική ασθένεια και χαρούμενη παιδική ηλικία. Πως συνδέονται; Όταν εξετάσουμε σε βάθος τη ζωή αυτών των ανθρώπων, συνήθως βρίσκουμε μια έλλειψη εναρμονισμού, δηλαδή δεν τους άκουγαν ως παιδιά. Μπορεί οι γονείς τους να τους αγαπούσαν, να είχαν πολλές χαρούμενες στιγμές, αλλά εντέλει τους άφηναν να νιώθουν μόνοι και χωρίς σύνδεση, όταν είχε μεγάλη σημασία. Τείνει να γίνει πλέον επιδημία στην κοινωνία στις μέρες μας παγκοσμίως. Στη θεραπεία ο θεραπευτής δίνει χρόνο για να βρεθεί το βασικό τραύμα σε κάθε μορφή ανασφαλούς προσκόλλησης. Για παράδειγμα, ας αναφερθούμε στην αποφευκτική – απορριπτική. Σε αυτή τα παιδιά απομονώνονται, έχουν μείνει μόνα, έχουν απορριφθεί ή τους μιλάνε μόνο όταν μαθαίνουν μια δεξιότητα. Αναπτύσσεται το αριστερό τμήμα του εγκεφάλου χωρίς να έχουν πρόσβαση στο δεξί τμήμα. Δεν υπάρχει συναισθηματική εναρμόνιση γιατί δεν είναι κανείς παρών να εναρμονιστεί με τις ανάγκες τους. Δεν αναγνωρίζουν τις δικές τους ανάγκες ή των άλλων, δεν πιστεύουν ότι οι άλλοι μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Επικεντρώνονται πολύ στον εαυτό τους και αποσυνδέονται από τους άλλους με αποτέλεσμα η αυτόματη αντίδραση στις δυσκολίες είναι να αποτραβηχτούν. Το θέμα είναι πως να αρχίσουν να το νιώθουν στο σώμα τους. Στη θεραπεία προσπαθούμε να κάνουμε κάποιες ασκήσεις σαν την πρόκληση χαρούμενης παιδικής ηλικίας. Λέω κάτι όπως, “Ας δούμε τον κόσμο κι ας φανταστούμε να βλέπουμε ευγενικά μάτια γεμάτα παρουσία να μας κοιτούν.” Αυτό ίσως φτάνει για να πυροδοτηθεί ένα τραύμα ή να νιώσει καλά, ανάλογα με το πως θα το επεξεργαστεί εκείνη τη στιγμή. Αυτό το μοντέλο το βλέπουμε πολύ στις σχέσεις, δηλαδή αν κάτι πάει στραβά και θεωρούμε ότι είμαστε λάθος, τείνουμε να αποτραβιόμαστε, να αποκοπτόμαστε. Νιώθουμε ότι δεν υπάρχει ελπίδα, δεν θα λειτουργήσει τίποτα. Όσα χρόνια κι αν προσπαθήσουμε να το ξεπεράσουμε είναι αδύνατο γιατί υπάρχει αυτή η δυναμική μέσα μας που θέλει αναγνώριση και κατανόηση από εμάς τους ίδιους και τους άλλους. Στο πλαίσιο μιας σχέσης, και ανάλογα του είδους της προσκόλλησης που έχει και ο άλλος, θα ήταν πολύ βοηθητικό να καταλάβει ότι δεν μπορώ να βιώσω τα συναισθήματα μου γιατί ποτέ δεν υπήρξε κάποιος να μου τα καθρεπτίσει υποστηρικτικά και δεν είχα πολλή υποστήριξη για να βιώσω τα δικά μου συναισθήματα. Όταν λέμε στήριξη εννοούμε να δώσουμε χώρο και χρόνο να πλησιάσει το συναίσθημα και να αποτραβηχτεί προσωρινά αντί να αποτραβηχτεί αυτόματα. Αν δεν παίρνει ο άλλος προσωπικά αυτή την συμπεριφορά και καταλάβει τι έχει συμβεί όταν ήμουν παδί μπορεί να έχει την συμπεριφορά που θα επιτρέψει στο άτομο να βιώσει με τον δικό του ρυθμό αυτό που του συμβαίνει. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει ασφαλής η προσκόλληση και συγκεκριμένοι τρόποι να προτείνουμε μια νέα συμπεριφορά. Υπάρχουν τρόποι να μιλήσεις στον άλλον αν καταλάβεις ότι δεν πρέπει να παίρνεις αυτές τις αντιδράσεις προσωπικά επειδή συχνά προέρχονται από ένα αυθεντικό σχεσιακό πρότυπο από ό,τι του έχει συμβεί ως παιδί. Είναι ωραίο να πω ότι “μπορώ να στηρίξω την πιθανότητα να πλησιάσεις στο συναίσθημα αντί να αποτραβηχτείς αυτόματα, αλλά καταλαβαίνω ότι μπορεί να αποτραβηχτείς προσωρινά”. “Καταλαβαίνω αν θες ένα διάλειμμα. Πήγαινε μια βόλτα για όσο χρειάζεσαι. Όταν είσαι έτοιμος, έλα πίσω. Μπορείς να κάνεις ένα διάλειμμα, αλλά θέλω να με ακούσεις. Μπορώ να στηρίξω την πιθανότητα να πλησιάσεις στο συναίσθημα αντί να αποτραβηχτείς αυτόματα. “Θέλω να είσαι εδώ για μένα. Όταν βλέπουμε με κατανόηση αυτά τα μοτίβα, μπορούμε να κινηθούμε προς την ασφαλή προσκόλληση και να αποκτήσουμε δεξιότητες ασφαλούς προσκόλλησης και για εμάς τους ίδιους και για τις σχέσεις μας.
Και με την θεραπεία αποκτούμε αυθεντική οπτική επαφή με τους άλλους χωρίς να περιμένουμε πλέον ότι μας κοιτάνε σκληρά. Μαθαίνουμε να αφήνουμε να φύγει ο φόβος και να βλέπουμε το αληθινό βλέμμα στα μάτια κάποιου, που μπορεί να είναι γεμάτο αγάπη. Μετά μαθαίνουμε να το δεχόμαστε γιατί τώρα ξέρουμε τι να το κάνουμε ενώ πριν δεν γνωρίζαμε. Αν δεν έχουμε τον βιολογικό υποδοχέα γι’ αυτό τότε πρέπει να δουλέψουμε με τον εαυτό μας για να μείνουμε παρόντες με όσους ήταν στοργικοί απέναντι μας, επειδή αυτό διέφερε πολύ από την αρχική εμπειρία μας. Με την θεραπεία το άτομο βοηθιέται ώστε να ξεπεράσει τις αυτόματες αντιδράσεις του και να μάθει να τις ελέγχει γιατί δεν φταίει για όλα αυτά. Πρέπει να μάθουμε να αντιδρούμε με τον δικό μας ρυθμό, να πλησιάζουμε αντί να αποτραβιόμαστε ή να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας όταν θέλουμε να ζητήσουμε από κάποιον να πάρει τον έλεγχο και να κάνει κάτι για μας. Όπως έλεγε ο John Bowlby, η ασφαλής προσκόλληση είναι βιολογικά στο σώμα μας. Απλά παρεμβάλλονται πολλά που συμβαίνουν και το θάβουμε βαθιά μέσα μας. Όταν ασχοληθούμε στη θεραπεία καταλαβαίνουμε ότι η λαχτάρα να συνδεθούμε είναι αυθεντική και αυτό είναι καλό παρόλο που μέσα μας λέμε ότι αυτό είναι λάθος, ότι θα πάει στραβά και θα μπλέξει. Μετά καταλαβαίνουμε ότι η ασφαλής προσκόλληση, η λαχτάρα να συνδεθούμε είναι πραγματικά αυθεντική. Στο άτομο αυτό πρέπει να δώσουμε χώρο για την ευαλωτότητα του και να είμαστε παρόντες με ευγενικό τρόπο προτού νιώσει κάτι μέσα του να λέει “Πρέπει να βγεις, αποσυνδέσου”. Ν’ αμφισβητήσει την αυτόματη αντίδραση και να αρχίσει να νιώθει τι σημαίνει φροντίδα στη σχέση. Αν κάτι μας αποσπάσει, αν χτυπήσει το τηλέφωνο και το σηκώσουμε, θα δώσουμε ξανά το ίδιο μήνυμα. Πρέπει να είμαστε πολύ ευαίσθητοι για να μην κλείσει την επικοινωνία, όταν κάποιος είναι σε αυτό το σημείο. Αν το κάνουν επαναλαμβανόμενα, συνειδητοποιούν ότι η σύνδεση είναι κάτι καλό. Μπορεί να εμπιστευτεί κάποιον, ικανοποιεί τις ανάγκες του, μπορεί να τον αγαπήσει, μπορεί να είναι παρών. Έτσι μεγαλώνει η ικανότητα μας να αγαπάμε. Υπάρχει περισσότερη ευημερία, νιώθουμε πιο αυθεντικοί. Πολύ σημαντικό για μια σχέση είναι να αναγνωρίσουμε το δικό μας στυλ προσκόλλησης ή το στυλ προσκόλλησης αυτών με τους οποίους έχουμε σχέση ή να μη θεωρούμε ότι είναι δικό μας λάθος ή δικό τους λάθος που έχουν αυτό το στυλ, αλλά να αναγνωρίζουμε το στυλ με συμπόνια και να το βλέπουμε με κατανόηση, αυτό από μόνο του είναι θεραπευτικό. Πολύ σημαντικό επίσης είναι να καταφέρουμε να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την αυθεντική προσκόλληση ή το σύστημα φροντίδας στον εγκέφαλο μας που είναι ο αυθεντικός μας εαυτός και είναι μια εγγενής ιδιότητα όλων των ανθρώπων. Όταν αναγνωρίζουμε ότι είναι ο αληθινός μας εαυτός και δεν μπερδεύουμε τον εαυτό μας με τα μοτίβα του τραύματος ή τα στυλ προσκόλλησης, εκεί γίνεται η θεραπεία. Έτσι, έχουμε το κουράγιο να δουλέψουμε με αυτές τις καταστάσεις όπου νιώθουμε πόνο και να βρούμε αυτό το κομμάτι με έναν ειδικό, να μιλήσουμε σ’ αυτό το μέρος για να βρούμε τι χρειάζεται, τι λείπει και να συντονιστούμε, να εκπροσωπήσουμε την πρωταρχική φιγούρα προσκόλλησης ή την ενέργεια ασφαλούς προσκόλλησης για να δούμε τα νεότερα πληγωμένα κομμάτια μας και να ικανοποιήσουμε την ανάγκη. Να φέρουμε την προστασία ή την καλοσύνη ή την στοργική επαφή, ένα αυτί που ακούει ή μια ενσυναίσθηση έτσι ώστε να αρχίσουμε να το νιώθουμε από μια νεαρότερη ηλικία κι έπειτα να γίνεται αυτόματα, επειδή πρέπει το ενήλικο μέρος ενός ατόμου να δείχνει συμπόνια στο νεαρότερο μέρος. Όταν γίνεται η θεραπεία, είναι δύσκολο. Πρέπει να γίνει βιωματικά και με ένα ευαίσθητο τρόπο στην ηλικία που είχε συμβεί το τραύμα. Να στηρίξουμε τους ανθρώπους για να μπορέσουν να αντέξουν τον πόνο επειδή μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό. Σαν θεραπευτές πρέπει να δώσουμε αρκετή βοήθεια για να μην αποτραβηχτεί ο θεραπευόμενος και να μπορέσει να αντέξει καθώς το βιώνει και τελικά να το ενσωματώσει, να βρει το θάρρος να πάει στα πρώιμα στάδια των πληγών. Αν σκεφτούμε το τραύμα ως σπασμένη σύνδεση, τότε μπορούμε να βοηθήσουμε τους άλλους να νιώσουν τη σύνδεση με τον εαυτό τους και τους άλλους. Η ενίσχυση αυτής της σύνδεσης μπορεί να είναι πολύ θεραπευτική για όποιο τραύμα κι αν αντιμετωπίζουμε. Δεν είναι απλό αλλά μπορεί να συμβεί γιατί έχουμε εγγενώς την ασφαλή προσκόλληση με το μέρος μας. Βιολογικά είμαστε προ-κοινωνικοί και μερικές φορές υπάρχει ένα χάος και δυσκολευόμαστε να το ξεκαθαρίσουμε, αλλά είναι εκεί. Ο ουσιαστικός μας εαυτός.
Όταν νιώθεις άβολα με την άμεση οπτική επαφή και δεν καταλαβαίνεις γιατί, όταν αγκιστρώνεσαι στην κριτική ή την επιθετική ενέργεια που τη βλέπεις ακόμη και σε ένα στοργικό βλέμμα τότε κάτι δεν έχει πάει καλά την εποχή που ήσουν παιδί και δεν συνδέθηκες σωστά με τους γονείς σου.
Ο Φόβος, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, είναι γιος του Άρη και της Αφροδίτης. Είναι το συναίσθημα που γεννιέται με τον άνθρωπο. Ο Φόβος είναι ένας από τους 4 φρουρούς του Δία αλλά φρουρός και των ανθρώπων μαζί με την Ιώκη, την Αλκή και την Έριδα. Η Αλκή, θυγατέρα του Ολύμπου και της Κυβέλης, απεικονιζόταν πάνω στην ασπίδα της θεάς Αθηνάς μαζί με την Μέδουσα, και είναι η δύναμη που δίνεται στους ανθρώπους να ξεπεράσουν κάθε φόβο τους την στιγμή που μάχονται. Έτσι ήρωας δεν είναι αυτός που δεν φοβήθηκε αλλά αυτός που νίκησε τον φόβο. Μαζί με τον αδελφό του Δείμο, που ήταν ο τρόμος, συνόδευαν τον πατέρα τους Άρη στους πολέμους και γι’ αυτό προσφέρονταν θυσίες στα πεδία των μαχών. Στη λάρνακα του Κυψέλου ο φόβος αναπαρίσταται με κεφάλι λιονταριού και όμοιος με τον θεό Πάνα. Για τους Σπαρτιάτες το ιερό του Φόβου ήταν σύμβολο πειθαρχίας και συνοχής των στρατευμάτων.
“Ο φόβος έχει μυρωδιά, όπως και η αγάπη”. Μάργκαρετ Ατγουντ
Αν ο φόβος έχει μυρωδιά, πως μυρίζει;
Είναι μια δυσωδία που μας κάνει να νιώθουμε ανασφαλείς, αναστατωμένοι και διχασμένοι ή μήπως είναι ένα σαγηνευτικό άρωμα που μας προκαλεί να ξεπεράσουμε τα όρια μας, να αναπτυχθούμε και να αλλάξουμε; Ή είναι απλώς μια απαλή οσμή που μένει στον αέρα και μας θυμίζει από που ήρθαμε και που θα επιστρέψουμε; Επειδή ο φόβος μυρίζει, οι σκύλοι έχουν την ικανότητα να συλλάμβάνουν αυτή την μυρωδιά και να επιτίθονται σε όσους φοβούνται.
Τι είναι φόβος; Και γιατί τον φοβόμαστε τόσο;
Ανησυχία, άγχος, δέος, σύγχυση, έγνοια, αποτροπιασμός, τρόμος, πανικός. Ο φόβος έχει πολλές μορφές και οι άνθρωποι θα βιώσουμε τις περισσότερες στη ζωή μας. Ίσως παραλύσουμε από τον φόβο ή απολαύσουμε την έξαψη που μας κάνει να αισθανόμαστε, όπως στα extreme sports και μερικές φορές ο φόβος μας μάς σώζει τη ζωή.
“Ο φόβος φυλάει τα έρημα” λέει ο σοφός λαός. Τα περισσότερα πράγματα που λέμε ότι είναι επιζήμια για εμάς, είναι πράγματα που πηγάζουν από την επεξεργασία κάποιας απειλής. Μπορούμε να διαιρέσουμε την αντίδραση του εγκεφάλου στις απειλές που έχουμε από τις συνειδητές εμπειρίες σε δύο κατηγορίες.
Στον φόβο και στο άγχος.
Ο φόβος είναι το αίσθημα που έχεις όταν μια απειλή είναι άμεση. Το άγχος είναι η ανησυχία της απειλής που δεν υπάρχει ακόμη και μπορεί να μην υπάρξει. Το άγχος είναι μια σκέψη για το μέλλον σε αντίθεση με μια σκέψη για το παρόν. Το άγχος είναι το τίμημα του προμετωπιαίου φλοιού που αποτελεί τη βάση για την δυνατότητα μας να οραματιζόμαστε στο μέλλον. Ο φόβος και το άγχος είναι αισθήματα όπου νιώθεις φόβο ή αντιμετωπίζεις μια απειλή και συχνά δεν είναι πολύ ξεκάθαρο από που προέρχεται η απειλή και γι’ αυτό και σας κάνει να νιώθετε ένα αίσθημα ανησυχίας και δυσφορίας.
Τι βοηθάει να ξεπεράσεις τον φόβο;
Η εξοικείωση. Με τις περισσότερες φοβίες ή θα έλεγα με όλες τις φοβίες, η εξοικείωση βοηθάει. Θα προσπαθήσουμε να αφήσουμε τον εαυτό μας να νιώσει φόβο. Να τον αφήσουμε μέσα μας χωρίς να φοβόμαστε τον φόβο. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το σώμα μας είναι φτιαγμένο για να βιώνει μεγάλα επίπεδα φόβου. Δεν γίνεται να πεθάνουμε από τον φόβο μας. Το σώμα μας εξελίχθηκε εκατομμύρια χρόνια για να αντέχει τον πόνο.
“Κι ο πιο μεγάλος μου φόβος φοβάται μην και δεν τον φοβηθώ” Γιάννης Αγγελάκας.
Δεν νιώθουμε με την καρδιά, νιώθουμε με τον εγκέφαλο εκεί όπου υπάρχει ένα απίστευτο μεγάλο δίκτυο που ευθύνεται για όσα κάνουμε. Ο εγκέφαλος ευθύνεται για την σκέψη μας, την αγάπη και το μίσος μας. Αν θέλουμε να καταλάβουμε τον φόβο, πρέπει να μάθουμε για τον εγκέφαλο. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι απίστευτα μεγάλο δίκτυο που αποτελείται από περίπου 100δις νευρώνες. Καθένας από αυτούς τους νευρώνες έχει τουλάχιστον 10 με 100.000 συνδέσεις με άλλους νευρώνες. Είναι ένα ασύλληπτα μεγάλο δίκτυο σαν υπερυπολογιστής που φιλτράρει τις πληροφορίες. Μετά από τις λίγες πληροφορίες που απορροφά επειδή οι περισσότερες αφαιρούνται, προσπαθεί να υπολογίσει το περιβάλλον δημιουργώντας κάτι καινούργιο, και αυτό είναι το ιδιαίτερο με τον εγκέφαλο, ότι δεν δημιουργεί εικόνες του κόσμου, όπως κάνει η φωτογραφία αλλά επανερμηνεύει συνεχώς τον κόσμο χωρίς να δημιουργεί εικόνες. Είναι ένας υπερυπολογιστής που έχει σύγχρονες μεθόδους όπως η μηχανική και η βαθιά μάθηση για να καταλάβει τον κόσμο.
ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΟΔΙΚΗ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ λένε οι Κινέζοι.
Πως επηρεάζουν οι λέξεις τον εγκέφαλο και την βιοχημεία μας; Το συνειδητοποιούμε καθόλου; Μέχρι και το 98% των καθημερινών σκέψεων και αποφάσεων μας είναι ολοκληρωτικά ασυνείδητες. Η γλώσσα μπαίνει κατευθείαν στο σώμα μας. Αν κάποιος μας πει π.χ. “αλάτι, αλάτι, αλάτι” -δεν το γνωρίζετε- αλλά ο εγκέφαλος σας υπολογίζει την γεύση. Γιατί; Επειδή στις καθημερινές εμπειρίες σας γνωρίζετε ότι το αλάτι έχει πολύ έντονη γεύση. Έτσι, δεν ενεργοποιείται η περιοχή που υπολογίζει την όσφρηση, αλλά αυτή που υπολογίζει τη γεύση. Αυτός είναι ο τρόπος που ο εγκέφαλος σας σύμφωνα με τις εμπειρίες που έχει συλλέξει στη ζωή σας χρησιμοποιεί τις αποθηκευμένες γνώσεις δίνοντας νόημα στις λέξεις. Τα ερεθίσματα του φόβου επεξεργάζονται σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου. Εκεί προκαλούν μια τρικυμία νευρωνικής δράσης.
Ένα πολύ σημαντικό μέρος είναι η αμυγδαλή. Ένα κωνικό σύμπλεγμα στα βασικά γάγγλια στον βασικό λοβό του εγκεφάλου. Αυτό το μέρος είναι συναρπαστικό επειδή βρίσκεται στη διασταύρωση των οπτικών και ακουστικών τμημάτων του εγκεφάλου και στέλνει πληροφοριες στην περιφέρεια. Διεγείρει την καρδιά, η ροή του αίματος αυξάνεται, οι μύες γεμίζουν αίμα, ετοιμαζόμαστε για μάχη ή φυγή. Όλες αυτές είναι αντιδράσεις της αμυγδαλής. Έχουμε δυο οδούς για την αμυγδαλή, η πρώτη είναι γρήγορη αλλά όχι πολύ ακριβής γι’ αυτόείναι μια εύκολη οδός. Σου επιτρέπει να αντιδράς αν κάτι είναι επικίνδυνο. Π.χ. Αν περπατάς στο δάσος ή σε έναν αγρό και ο εγκέφαλος δει ένα κυρτό κλαδί στο έδαφος, το περνάει για φίδι επειδή τα κυρτά κλαδιά και τα φίδια μοιάζουν. Έτσι κάνει ένα λάθος που εξελικτικά είναι επωφελές γιατί καλύτερα να περνάς τα κλαδιά για φίδια παρά το αντίθετο. Ο εγκέφαλος μας αντιδράει στα απλά καμπυλωτά σχήματα λες και είναι επικίνδυνα. Αλλά καθώς η συνειδητή σκέψη το πλησιάζει, βλέπουμε ότι δεν είναι επικίνδυνο, είναι απλώς ένα κλαδί. Έτσι, έκανε παράκαμψη κατευθείαν στο μέρος που λέγεται αμυγδαλή και που είναι ζωτικό για αυτές τις συμπεριφορικές και φυσιολογικές αντιδράσεις στην απειλή. Η αμυγδαλή θυμίζει λαβύρινθο. Είναι μια μικρή, στρογγυλή, σβολιασμένη μάζα που βρίσκεται μπροστά από την περιοχή του ιππόκαμπου. Έχει ενδιαφέρον που το μέρος που διαχειριζεται τον φόβο βρίσκεται εκεί, δίπλα στο σημείο του εγκεφάλου που παίζει ζωτικό ρόλο στη διαχείριση της μνήμης. Ο ιππόκαμπος είναι υπευθυνος για την μακροπρόθεσμη μνήμη μας και το ερώτημα ήταν πάντα γιατί η αμυγδαλή, που παίζει ζωτικό ρόλο στον φόβο βρίσκεται κοντά στον διαχειριστή της μακροπρόθεσμης μνήμης. Η μόνη εξήγηση που έχουμε γι’ αυτό είναι ότι η μακροπρόθεσμη μνήμη πρέπει να μάθει τι πυροδοτεί τον φόβο. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα ρίσκα που παίρνουμε οικειοθελώς και σε όσα μας επιβάλλονται. Είναι προφανές πως όταν σε αναγκάζουν να κάνεις κάτι σκέφτεσαι ότι δεν είναι το ίδιο αποδεκτό με κάτι για το οποίο πιστεύεις ότι αξίζει να ριψοκινδυνεύσεις. Αλλά συχνά δεν είναι προφανές ποια ρίσκα είναι οικειοθελή και ποια μας επιβάλλονται. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι όσοι νιώθουν πως ελέγχουν το ρίσκο έχουν την τάση να υποτιμούν τον κίνδυνο. Πολύ συχνά οι άνθρωποι όταν οδηγούν νομίζουν ότι ελέγχουν το αμάξι και τρέχουν γρήγορα. Όταν βρίσκονται σε αεροπλάνο και το οδηγεί κάποιος άλλος πιστεύουν ότι πρέπει να εμπιστευτούν τον πιλότο και αγχώνονται. Υπό αυτήν την έννοια είναι εμφανές ότι τα οικειοθελή ρίσκα θεωρούνται λιγότερο επικίνδυνα απ’ όσα μας επιβάλλουν.
Πόσο εύκολο είναι να κοροιδέψουμε τον εαυτό μας; Προτιμάμε οποιοδήποτε επιχείρημα στηρίζει τις πεποιθήσεις μας όσο παράλογο κι αν είναι. Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο πολύ με την αβεβαιότητα; Ο Φρόιντ αποκάλεσε την ανάγκη να κάνουμε συνδέσεις “δευτερογενή διαδικασία”. Αποτελεί μέρος της συνείδησης μας και μας βοηθάει να προσανατολιστούμε. Υποθέτουμε το αίτιο και το αιτιατό.
ΑΠΟΔΕΧΤΕΙΤΕ ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ
Για να διαχειριστούμε τις φοβίες, πρέπει να μάθουμε τι τις προκάλει, μετά να τις αποδεχτούμε ως φυσιολογικές φοβίες και να μην τις θεωρούμε αφύσικες. Κατόπιν να αναπτύξουμε μηχανισμούς για να τις αντιμετωπίσουμε. Είτε αποκρυνόμαστε από αυτό που τις προκαλεί είτε απομακρύνεουμε αυτό που προκαλεί τις φοβίες, είτε μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε αυτό που τις προκαλεί. Οι αγχωτικές προσδοκίες μειώνουν το αίσθημα προσωπικής δύναμης. Αλλά πως ενισχύουν τη δύναμη της εκκλησίας και του κράτους; Είναι δύσκολο να φανταστείς την πολιτική χωρίς να παίζει συνεχώς ρόλο το στοιχείο του φόβου. Νομίζω ότι ο φόβος γίνεται ιδιαίτερα αισθητός όταν δεν μοιράζεσαι τις πολιτικές απόψεις των επονομαζόμενων κινδυνολόγων. Αν πιστεύεις ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική τότε παίρνεις στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Όποτε αντιλαμβανόμαστε μια λέξη, ο εγκέφαλος μας μιμείται ό,τι περιγράφει η λέξη. Για παράδειγμα, αν σας πω, “Πήδα, κλώτσα, τρέχα” ο εγκέφαλος σας παριστάνει, ως ένα βαθμό ό,τι πηδάει, τρέχει και κλωτσάει. Αυτή η διαδικασία λέγεται νευρωνική προσομοίωση και φέρνει τη γλώσσα κατευθείαν στον εγκέφαλο και μας βοηθάει να καταλάβουμε τι σημαίνουν οι λέξεις και έτσι δημιουργούνται οι έννοιες. Και όταν καταλάβεις αυτήν την διαδικασία, όταν καταλάβεις πως μπαίνουν στο σύστημα μας οι λέξεις με τον συγκεκριμένο τρόπο γίνεται προφανές ότι φυσικά η γλώσσα μας διαμορφώνει τη δράση μας. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις στη ζωή, όχι για τα σημαντικά πράγματα, τέλος πάντων. Αλλά είμαστε πεπεισμένοι ότι ο κόσμος είναι πιο επικίνδυνος από ποτέ. Αν και ζούμε περισσότερο σε σχεδόν όλες τις χώρες της Γης, ωστόσο, παραβλέπουμε τους πραγματικούς κινδύνους στην καθημερινή μας ζωή.
Τι μας σκοτώνει πραγματικά;
Οι άνθρωποι στη σύγχρονη κοινωνία απειλούνται ουσιαστικά από 4 κύριους δολοφόνους. Ο πρώτος είναι το αλκοόλ, ο δεύτερος το κάπνισμα, ο τρίτος η μη-ισορροπημένη διατροφή, η παχυσαρκία και ο τέταρτος η έλλεψη κίνησης. Πιστεύουμε από πολλές μελέτες ότι τα 2/3 των πρόωρων θανάτων προκαλούνται από αυτές τις 4 αιτίες. Όλα τα άλλα είναι πολύ πιο κάτω από αυτό το νούμερο. Αν κάνετε και τις 4 δεν τρώτε υγιεινά και δεν γυμνάζεστε καθόλου, μπορεί να σας κοστίσει μέχρι και 17 χρόνια ζωής και αυτό είναι δραματικό. Κι αυτό είναι εν μέρει καλό, επειδή μας λέει ότι είναι 4 αιτίες που μπορούμε να αλλάξουμε. Ίσως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να βλέπουμε τον φόβο ως έναν εξωτερικό εχθρό που πρέπει να ηττηθεί. Και να τον δεχτούμε ως φυσικό κομμάτι μας. Ο φόβος μου είναι ένα περίπλοκο άρωμα. Το ρίσκο και το άγχος είναι ζωτικά για την δημιουργικότητα, για την επιτυχία.
Αν δεν ανησυχείς για όσα θα καταφέρεις, δεν θα πετύχεις τίποτα.
Χωρίς ρίσκο, όλοι θα έκαναν το ίδιο. Οι ριψοκίνδυνοι πηγαίνουν τον κόσμο μπροστά.
“Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει” (Αναφορά στον Γκρέκο)
Το ανθρώπινο νευρικό σύστημα επικοινωνεί με όλα μας τα όργανα.
Πάνω από τους μισούς από εμάς έχουμε χρόνιες δυσλειτουργίες όπως υψηλή πίεση ή αυτοάνοσα νοσήματα. Σε διάφορους βαθμούς άγχος, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες, εθισμοί αυξάνονται ραγδαία.
ΓΙΑΤΙ ;
Οι ρίζες των προβλημάτων βρίσκονται στο τραύμα, δύσκολες παιδικές εμπειρίες, χρόνιο στρες και τελικά δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) φροντίζει για πολλές από τις ακούσιες λειτουργίες του σώματος όπως ο χτύπος της καρδιάς, η πέψη και η θερμοκρασία του σώματος. Το ΑΝΣ επίσης διαχειρίζεται το ένστικτο επιβίωσης και το στρες φροντίζοντας να παραμείνουμε ζωντανοί όταν η ζωή μας βρεθεί σε κίνδυνο. Οι λειτουργίες του ΑΝΣ ελέγχουν συνεχώς το περιβάλλον μας για ενδείξεις ασφάλειας ή κινδύνου. ‘Εχει 3 βασικές αντιδράσεις ή καταστάσεις.
ΑΣΦΑΛΕΙΣ: Αισθανόμαστε ήρεμοι, χαλαροί και συνδεδεμένοι με όλα και όλους γύρω μας.
ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ: Όταν το ΑΝΣ ανιχνεύσει κίνδυνο στέλνει εντολή και ο παλμός της καρδιάς μας και της αναπνοής αυξάνει και αδρεναλίνη και κορτιζόλη ελευθερώνονται και το αίμα κυκλοφορεί στους μύες έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο. Αυτή είναι η αντίδραση που μας έχει δώσει η φύση το να φεύγουμε ή να παλεύουμε fight or flight.
AKINHTOΠOIHMENOI: Όταν το ΑΝΣ αναγνωρίσει ότι ο κίνδυνος είναι τόσο μεγάλος που δεν μπορούμε ούτε να παλέψουμε ούτε να φύγουμε τότε το σύστημα κλείνει. Σε αυτή την κατάσταση, ο παλμός της καρδιάς, η πίεση του αίματος και η θερμοκρασία του σώματος μειώνονται και οι ενδορφίνες που μουδιάζουν τον πόνο απελευθερώνονται. Αυτό είναι το “πάγωμα”, η αντίδραση freeze.
Το ΑΝΣ κάνει όλη τη διαδικασία αυτόματα χωρίς τη συμμετοχή της σκέψης. Το ΑΝΣ δεν χρησιμοποιεί αυτές τις καταστάσεις για επιβίωση, τις χρησιμοποιεί για να πλοηγηθείτε στον κόσμο κάθε μέρα. Όταν το ΑΝΣ λειτουργεί καλά, κινείται με ροή από την μία κατάσταση στην άλλη, την μια στιγμή είναι έτοιμο για δράση και την άλλη ξεκουράζεται και αναρρώνει. Μερικές φορές οι καταστάσεις αναμειγνύονται. Όταν παίζουμε το ΑΝΣ συνδυάζει την κινητοποίηση και την ασφάλεια. Και όταν αισθανόμαστε οικεία με τους αγαπημένους μας, συνδυάζει την μη ενεργοποίηση και την ασφάλεια. Όταν το ΑΝΣ είναι ευέλικτο μας βοηθάει να τα καταφέρνουμε και να είμαστε ανθεκτικοί στο στρες και στις δύσκολες καταστάσεις. Μπορούμε να οπισθοχωρούμε αλλά και να κινούμαστε μπροστά. Δυστυχώς, όταν βιώνουμε τραύμα και χρόνιο στρες, αυτό μπορεί να εμποδίζει την υγιή, ρυθμισμένη και ευέλικτη λειτουργία του ΑΝΣ και να μας κρατάει κολλημένους στην κατάσταση της επιβίωσης. Μια φιλική κοντινή σχέση μπορεί να γίνει δυσάρεστη, μια επαγγελματική συνάντηση απειλητική. Στους ανθρώπους που έχουν ιστορία τραύματος και χρόνιο στρες, το ΑΝΣ είναι συνεχώς σε εγρήγορση για υποτιθέμενο κίνδυνο ακόμη κι αν είναι ασφαλής. Τους δίνει συνεχώς σήμα για ύπαρξη φωτιάς ακόμη κι αν δεν υπάρχει καπνός ή φλόγες. Ζώντας σε συνεχή κατάσταση επιβίωσης αναπτύσσουν εθισμούς όπως ναρκωτικά, αλκοόλ, τροφής, σεξ και εργασιομανίας για να μπορέσουν να ρυθμιστούν και να νιώσουν ανακούφιση. Το να καταλάβουμε πως μας επηρρεάζει το τραύμα είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα εμπειριών που δημιουργεί το τραύμα, όπως είναι ατυχήματα, φυσικές καταστροφές και αυτό το τραύμα ονομάζεται “shock trauma” . Υπάρχει, επίσης, το “αναπτυξιακό τραύμα” όταν βιώνουμε χρόνιες δύσκολες καταστάσεις, βιαιοπραγία, παραμέληση, συναισθηματική παραμέληση, έλλειψη ασφάλειας. Διάφορες άλλες εμπειρίες μπορεί να τραυματίσουν το άτομο όπως ατυχήματα, χρόνιο στρες, ιατρικές επεμβάσεις, φτώχια, αλλαγή περιβάλοντος, κοινωνική διάκριση και βία.
Υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ των δυσμενών εμπειριών της παιδικής ηλικίας ( ACE’s) και της μακροπρόθεσμης υγείας και ευεξίας. Όταν υπάρχουν πάνω από 4 άσχημες εμπειρίες αυξάνεται η πιθανότητα για καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, διαβήτης, παχυσαρκία, απόπειρες αυτοκτονίας, εθισμός στα ναρκωτικά, κατάθλιψη και άλλα. Αν είναι πάνω από 6 και πάνω τότε το προσδόκιμο ζωής μειώνεται σχεδόν 20 χρόνια. Τώρα μαθαίνουμε ότι πολλά σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα ενδέχεται να δείχνουν χρόνια δυσλειτουργία του ΑΝΣ. Όταν το ΑΝΣ κολλάει στην κατάσταση επιβίωσης η βιολογία μας αλλάζει από τον σκοπό για τον οποίο έχει δημιουργηθεί ο οποίος είναι να μας διατηρήσει υγιής, ευτυχισμένους και σε ευημερία, έτοιμους σε άμεση αντιμετώπιση του κινδύνου και αντ’ αυτού πολλά χρόνια συμπτώματα από καταστάσεις που δύσκολα γίνεται διάγνωση και αποδίδονται στη δυσλειτουργία του ΑΝΣ.
Οι παιδικές εμπειρίες μπορούν επίσης να μη μας επιτρέπουν να συνδεόμαστε με τους άλλους. Αυτό είναι ζωτικής σημασάς επειδή σαν παιδιά η κυρίαρχη προτεραιότητα μας είναι να συνδεθούμε με τους γονείς/ φροντιστές. Αν οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για εμάς δεν είναι οι ίδιοιασφαλείς και ζούμε σε ένα περιβάλλον συνεχούς ανασφάλειας το ΑΝΣ δεν αναπτύσεται σωστά. Το τμήμα του ΑΝΣ που κρίνει τι είναι ασφαλές και τι όχι γίνεται ελαττωματικό. Εάν η οικειότητα και η σύνδεση ήταν ανασφαλής στην παιδική ηλικία, σαν ενήλικες συχνά υποσυνείδητα απορρίπτουμε προσπάθειες από φίλους και συνεργάτες για σύνδεση. Ακόμη κι αν το θέλουμε πάρα πολύ το ΑΝΣ το νιώθει ανασφαλές και δεν το επιτρέπει. Το τραύμα εμποδίζει την δυνατότητα μας να κάνουμε σχέσεις με άλλους, αντικαθιστώντας την ανάγκη για σύνδεση με την ανάγκη για προστασία. Όταν υπάρχει τραύμα, το ΑΝΣ δεν μπορεί να διαφοροποιήσει το ανασφαλές παρελθόν απο το ασφαλές παρόν, δεν μπορεί να σβήσει την ανάγκη για προστασία ακόμη κι αν είμαστε τώρα ασφαλείς.
Τι μπορούμε να κάνουμε όταν το ΑΝΣ είναι απορυθμισμένο;
Πως θεραπευόμαστε από το τραύμα και αναπτύσσουμε υγιές, ρυθμισμένο, ευέλικτο νευρικό σύστημα; Ευτυχώς, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε εκ νέου το ΑΝΣ να αισθάνεται ασφαλές. Αυτό επιτυγχάνεται με την βοήθεια των άλλων. Έχουμε ο καθένας από εμάς ένα ΑΝΣ και το δικό μας ΑΝΣ συνεχώς επικοινωνεί και συγχρονίζεται με την κατάσταση των άλλων. Αυτόματα καθρεφτίζουμε την κατάσταση επιβίωσης όσων είναι γύρω μας.. Αυτό ονομάζεται συν – ρύθμιση. Το βλέπουμε στις αγέλες ζώων όπου αν ένα ζώο αισθανθεί κίνδυνο, όλη η ομάδα είναι σε ετοιμότητα αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης.
Είμαστε ακριβώς το ίδιο. Όταν είμαστε με άλλους οι οποίοι είναι ανήσυχοι, θυμωμένοι ή στενοχωρημένοι, αισθανόμαστε κι εμείς το ίδιο. Ενώ όταν είμαστε με χαρούμενους, ήρεμους ανθρώπους αισθανόμαστε κι εμείς καλά. Συνδεόμενοι με ανθρώπους που νιώθουν ασφάλεια, ισορροπία και παρόντες είναι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσουμε υγιές ΑΝΣ. Επίσης για όσους δεν τα καταφέρνουν και παλεύουν να ανακάμψουν από τις επιδράσεις του τραύματος υπάρχουν ειδικευμένες θεραπείες που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια για να καθιδρύσουν ασφάλεια και να ρυθμίσουν το ΑΝΣ.
“Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσειαλλά μια φωτιά που πρέπει να ανάψει” Πλούταρχος
Για πολλούς η πολυδιεργασία έχει γίνει ρουτίνα, αλλά έχει νόημα η εκτέλεση πολλών εργασιών ταυτόχρονα; Ο εγκέφαλός μας δεν είναι καλός στο να κάνει δύο πράγματα ταυτόχρονα. Προκαλεί άγχος που μπορεί να μετρηθεί. Το άγχος βλάπτει ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Τι μας προκαλεί η πολυδιεργασία; Η μαγική δύναμη της πολυδιεργασίας είναι να δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι πετυχαίνουμε πολλά. Ως συναίσθημα τρέφεται πρώτα και κύρια από τον ψηφιακό κόσμο. Σαγηνευτικό αλλά και απαιτητικό μας κρατά διαρκώς σε κίνηση. Επειδή είμαστε διαρκώς δέκτες, ο χρόνος συγκέντρωσης μας μειώνεται. Σήμερα θεωρούμε φυσιολογικό να είμαστε προσβάσιμοι ενώ εκτελούμε κάποια άλλη εργασία. Μερικές φορές η πολυδιεργασία είναι παραγωγική, χρειάζεται μόνο σωστό βαθμό και σωστή δομή.
Όμως που βρίσκονται τα όρια;Πως αντιδρά ο εγκέφαλος όταν πρέπει να εκτελέσει διαφορετικές εργασίες ταυτόχρονα και τι γίνεται με το σώμα; Υπάρχουν θετικές επιδράσεις; Και χειρίζονται κάποιοι καλύτερα την πολυδιεργασία από κάποιους άλλους; Οι άνθρωποι είμαστε αρκετά ικανοί να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα αλλά αυτό εξαρτάται από τις εργασίες και τις συνθήκες. Αυτό το γνωρίζουν καλά οι γονείς που εργάστηκαν στο σπίτι κατά την πανδημία. Δεν γίνεται εργασία, ενώ φροντίζουν μικρά παιδιά.
Όμως τι εννοούμε με τον όρο πολυδιεργασία; Ο όρος δεν χρησιμοποιείται με ενιαίο τρόπο. Για κάποιους σημαίνει να κάνεις δύο πράγματα ταυτόχρονα και άλλοι εννοούν τον συντονισμό δύο διαφορετικών ρόλων ζωής όπως το να είσαι γονιός και να δουλεύεις. Ο όρος προέρχεται από τους υπολογιστές . Περιγράφει την ικανότητα ενός λειτουργικού συστήματος να εκτελεί πολλές εργασίες ταυτόχρονα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα πολύπλοκο υπολογιστικό κέντρο. Ωστόσο η σύγκριση με τον υπολογιστή δεν είναι ακριβής. Οι μηχανές λειτουργούν ακολουθώντας μαθηματικούς κανόνες. Μπορούν να επεξεργάζονται και να αποθηκεύουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων πολύ γρήγορα. Συγκριτικά ο εγκέφαλός μας είναι αξιοσημείωτα επιλεκτικός. Δεν γνωρίζουμε καν τις πιο πολλές πληροφορίες που απορροφά. Οι περισσότερες διαδικασίες λαμβάνουν χώρα υποσυνείδητα. Εξαρτάται από το πόσες διαδικασίες είναι αυτοματοποιημένες. Μετά είναι πιο εύκολο να γίνονται παράλληλα με άλλες .Αλλά η ικανότητα μας να επιλύουμε προβλήματα που περιλαμβάνουν σύνθετες νοητικές επιδόσεις είναι περιορισμένη. Το συνεχές φιλτράρισμα των εισερχομένων πληροφοριών πραγματοποιείται από τον θάλαμο στον διάμεσο εγκέφαλο που είναι το κύριο κέντρο μεταγωγής των αισθητηρίων οργάνων. Ο θάλαμος μεταδίδει πληροφορίες στο φλοιό του εγκεφάλου. Όλα όσα βλέπουμε ακούμε, αγγίζουμε ή μυρίζουμε υπόκεινται επεξεργασία στις περιοχές του φλοιού που ευθύνεται και για ότι σκεφτόμαστε, μαθαίνουμε και απομνημονεύουμε. Αυτό στο οποίο εστιάζουμε συνειδητά την προσοχή μας ελέγχεται από τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, το ΑCC.
Για να εκτελέσουμε τρεις διαφορετικές εργασίες με επιτυχία εστιάζουμε στην εργασία 1 ενώ καταπιέζουμε τις προκλήσεις των εργασιών 2 και 3. Όταν μεταβαίνουμε στην εργασία 2 καταστέλλουμε τις προκλήσεις 1 και 3 . Και χρειαζόμαστε δύναμη γι’ αυτό. Απαιτείται μεγάλη προσοχή και κυρίως αυτοπειθαρχία. Συχνά υπερεκτιμούμε τις δυνατότητες μας και θέτουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο. Η οδήγηση είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη δραστηριότητα ακόμη και για έμπειρους οδηγούς. Η χρήση του smartphone σας στο τιμόνι είναι παράνομη και για καλό λόγο. Δοκιμές στην Γερμανία και τις ΗΠΑ έδειξαν ότι η προσοχή ενός οδηγού που χρησιμοποιεί κινητό μειώνεται κατά 40% κάτι ανάλογο με επίπεδο αλκοόλ στο αίμα μεταξύ 0,8 – 1,1 τοις χιλίοις. Αν χάσεις για 2’’ την συγκέντρωση σου με ταχύτητα 50 km/h οδηγείς τυφλά για 30m. Να άλλη μία περίπτωση απόσπασης της προσοχής μέσω της παράλληλης ψηφιακής επικοινωνίας. Μελέτες πέντε γερμανικών πανεπιστημίων έδειξαν ότι η απόδοση των φοιτητών με smartphone και ταμπλετ κατά τη διάρκεια μιας διάλεξης μειώνεται κατά 30%.
Εσείς πως μοιράζεται την προσοχή σας, πόσες πλατφόρμες χειρίζεστε ταυτόχρονα χωρίς να σας φαίνεται υπερβολικό;
Δεν είναι πρόβλημα να ακούς μουσική ενώ παρακολουθείς την διάλεξη;
Μπορεί ο εγκέφαλος μας να το διαχειριστεί αυτό;
Πως ταξινομεί τα ερεθίσματα, τις παρορμήσεις και τις πληροφορίες που τον επηρεάζουν συνεχώς;
Στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης έγιναν έρευνες για να κατανοήσουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν αντιμετωπίζει ταυτόχρονα μαθησιακό υλικό και μουσική. Εξάλλου πολλοί ακούνε μουσική ενώ εργάζονται επειδή πιστεύουν ότι τους βοηθά να συγκεντρωθούν. Ορισμένες θεωρίες μάθησης υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση. Στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης τα άτομα μαθαίνουν άλλοτε με μουσική και άλλοτε χωρίς. Εάν μαθαίνετε λεξιλόγιο μιας ξένης γλώσσας ενώ ακούτε μουσική θα πρέπει να εστιάσετε αποκλειστικά στην εκμάθηση του λεξιλογίου και να καταστείλετε ό,τι ενεργοποιεί η μουσική στον εγκέφαλο σας καταπολεμώντας το, κατά κάποιο τρόπο. Και αυτό κοστίζει δύναμη και προσπάθεια. Δεν μπορούμε να το κάνουμε για πολύ. Όταν ακούμε Βιβάλντι την ώρα που διαβάζουμε η μουσική πυροδοτεί εικονικά κύματα καταιγίδας στον εγκέφαλο, χωρίς να αφήνει περιθώρια για άλλες εργασίες και ερεθίσματα Όταν βρισκόμαστε σε ανοιχτό γραφείο που περιβάλλεται από ερεθίσματα μπορεί να βάλετε ακουστικά και να ακούσετε προβλέψιμοη μουσική όπως lounge ή μουσική με προβλέψιμη δομή. Είναι το λιγότερο κακό σε σύγκριση με τα μεταβαλλόμενα απροσδόκητα ερεθίσματα. Το ζήτημα είναι πόσο έντονα προκαλείται η προσοχή μας. Υπολογίζουμε με αρκετή ακρίβεια ότι 11 εκατομμύρια bits πληροφοριών επηρεάσουν τις αισθήσεις μας κάθε δευτερόλεπτο αλλά επεξεργαζόμαστε συνειδητά μόνο 11 – 60 bytes. Η σημερινή πρόκληση δε συγκρίνεται με ότι είχαμε πριν 20 με 30 χρόνια .Οι αγγελίες εργασίας συχνά τονίζουν την ανάγκη οι υποψήφιοι να είναι ικανοί για πολλαπλές εργασίες. Θα πρέπει δηλαδή ο κάθε αιτών να μπορεί να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα ταυτόχρονα και να αντιδρά με ηρεμία στις διακοπές. Το σημερινό ιδανικό του αποτελεσματικού υπαλλήλου θέλει το άτομο να επικοινωνεί με συναδέλφους ,πελάτες και προϊσταμένους, να είναι πάντα διαθέσιμος και προσβάσιμος και να μπορεί να εργάζεται σε πολλές ψηφιακές συσκευές ενώ παρακολουθεί συνεχώς όλες τις εργασίες. Όμως η πολυδιεργασία δε συναντάται μόνο σε περιβάλλον γραφείου αλλά και στην παραγωγή.
Παλιά οι έρευνες εστίαζαν στην σωματική αντοχή σήμερα οι ερευνητές εστιάζουν στην ψυχική αντοχή Σκεφτείτε όσους εργάζονται στον εφοδιασμό που πρέπει να επεξεργάζονται πληροφορίες ενώ μετακινούνται. Σε κάποιες βιομηχανίες αυξάνεται η χρήση των γυαλιών δεδομένων. Οι πληροφορίες παρουσιάζονται απευθείας στα γυαλιά άρα είναι πανταχού παρούσες. Γνωρίζουμε πολύ λίγα για αυτή την κατάσταση ώστε να πούμε με βεβαιότητα όχι μόνο ότι είναι ασφαλές να περπατάς αλλά και οι πληροφορίες υποβάλλονται στην σωστή επεξεργασία.
Μήπως η πολυδιεργασία δεν είναι και τόσο παραγωγική όσο νομίζουμε;
Σε έρευνες που έγιναν σε μεγάλες επιχειρήσεις έδειξαν ότι η ανεξέλεγκτη αρνητική πολυδιεργασία έχει ως αποτέλεσμα να χάνεται το 20% της παραγωγικότητας της βιομηχανίας Μέσω της μόνιμης πολυδιεργασίας στην διαχείριση έργων χάνεται έως και το 25% του τζίρου.Σε μια έρευνα όπου συμμετείχαν 20 κλάδοι του εμπορίου και της βιομηχανίας το σημαντικότερο συμπέρασμα ήταν ότι η κατάσταση είναι πραγματικά τόσο κακή όσο λεγόταν πάντα. Υπάρχει έλλειψη σαφών δομών, σαφών στόχων. Η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων δεν είναι σαφής και κυρίως δεν υπάρχει δομή και σύστημα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Το αποτέλεσμα είναι υπάλληλοι να εργάζονται περισσότερο να έχουν περισσότερο άγχος αλλά τα οικονομικά οφέλη στην εταιρεία να είναι λιγότερα
Το ερώτημα είναι που ακριβώς προκύπτουν οι παράγοντες άγχους και διάσπασης; Το πρόβλημα ήταν ότι οι εργαζόμενοι, οι ομάδες ανάπτυξης έπρεπε να χειριστούν πολλές εργασίες από ένα ευρύ φάσμα τομέων και ότι κάθε εργασία έχει κορυφαία προτεραιότητα. Αυτό οδηγεί την ομάδα σε υπερφόρτωση. Δεν εργάζεσαι αποτελεσματικά επειδή δεν εστιάζεις σωστά εφόσον πρέπει να μεταπηδάς από τη μία εργασία στην άλλη. Ο συντονισμός και το να μπορείς να εργάζεσαι ανενόχλητος μειώνει το άγχος για όλους. Το να βυθιζόμαστε πλήρως σε ένα χόμπι ή μια εργασία επιδρά θετικά στην αίσθηση επιτυχίας και στο αίσθημα ευτυχίας μας. Αυτό ονομάζεται εμπειρία ροής. Οι διακοπές, οι ενοχλήσεις, η πολυδιεργασία δηλαδή, έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Αλλά υπάρχει και μια εσωτερική πολυδιεργασία μέσα στο κεφάλι μας. Στον βουδιστικό διαλογισμό υπάρχει όρος εγκέφαλος monkey mind. Οι σκέψεις μας χοροπηδούν σαν μαϊμούδες αυξάνοντας την πίεση ,μας αγχώνουν και διαταράσσουν την συγκέντρωση Συχνά η σκέψη ενοχλείτε και από την ένοχη συνείδηση. Οι πιο πολλοί γνωρίζουμε την αναβλητικότητα. Αναβάλουμε κάτι που θεωρούμε δυσάρεστο. Ωστόσο ,τότε έχουμε ένοχη συνείδηση; Μένει πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Η προβληματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο, η παρόρμηση να τα κάνουμε όλα όσο το δυνατόν γρηγορότερα, μας αρέσει να σβήνουμε πράγματα από τη λίστα των υποχρεώσεων μας. Αλλά έτσι μπορεί να μη γίνουν σημαντικές εργασίες Η μεγάλη δέσμευση, τα πολλά ημιτελή έργα, η ένοχη συνείδηση και η διαρκής ψηφιακή προσβασιμότητα οδηγούν σε μόνιμο άγχος.
Ποια είναι όμως η ρίζα του προβλήματος;
Ποιες είναι οι κοινωνικές επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών, η επίδραση των ψηφιακών παραγόντων στις ανθρώπινες σχέσεις και στον κόσμο της εργασίας;
Η έννοια του πολυδύναμου υπαλλήλου συνδέεται με ένα διαδεδομένο μοντέλο διαχείρισης. Πρέπει ανά πάσα στιγμή να είμαι διαθέσιμος για όλες τις εργασίες και να μπορώ να χειρίζομαι τα πάντα ταυτόχρονα. Μπορώ να αντιδράσω σε όλα σε μια στιγμή. Αλλά αναγκάζουμε τους ανθρώπους να εργάζονται έτσι, οδηγούνται σε κατάσταση εξάντλησης, πράγμα συνηθισμένο σήμερα. Κάποια στιγμή άνθρωποι δεν τα καταφέρνουν, αντιδρούν σε όλα ισότιμα. Μερικοί το θεωρούν και πρόκληση ,νομίζουν ότι το χειρίζονται, ότι έχουν τα πάντα υπό έλεγχο αλλά εξαντλούνται και κάποια στιγμή καταρρέουν. Πριν οδηγηθούμε σε μια τέτοια κατάσταση χρειάζεται να κάνουμε ένα αυστηρό διάλειμμα. Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση σοβαρής εξάντλησης λόγω αγχωτικού φόρτου εργασίας οδηγούμεθα σε καταθλιπτική εξάντληση. Αυτό ονομάζεται ταραγμένη κατάθλιψη. Νιώθουμε ενθουσιασμένοι, ανήσυχοι, τεταμένοι, δεν μπορούμε να κοιμηθούμε, η συγκέντρωση μας είναι κακή και σκεφτόμαστε πολύ. Ο ψυχικός μηχανισμός είναι ταραγμένος και εξαντλημένος σαν να πατάς ταυτόχρονα φρένο και γκάζι.
Με θεραπεία μαθαίνουμε πάλι και αναπτύσσουμε μια φυσιολογική αίσθηση για τον χρόνο και τις ανάγκες μας. Εστιάζουμε στην επίγνωση των αισθήσεων, και συναισθημάτων κάθε στιγμή. Από το συνεχές άγχος ο εγκέφαλος καταστρέφεται. Όταν απελευθερώνεται μεγάλη ποσότητα κορτιζόλης έχει αρνητικό αντίκτυπο στους νευρώνες του ιππόκαμπου. Το στρες μπορεί να μειώσει την πυκνότητα της φαιάς ουσίας που, όμως, μπορεί να αυξηθεί πάλι όταν μάθουμε να χαλαρώνουμε. Οι έρευνες έδειξαν ότι τα άτομα που κάνουν πολυδιεργασία μέσων έχουν χαμηλότερη πυκνότητα φαιάς ουσίας στον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου. Αυτή η περιοχή είναι ενδιαφέρουσα γιατί έχει σημασία για τις ρυθμίσεις της ενσυνειδητότητας. Αν θέλουμε να συγκεντρωθούμε ενώ μας αποσπούν άλλα ερεθίσματα, ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου μας βοηθά. Οι έρευνες έδειξαν ότι με ειδική ψυχοθεραπεία τόσο η λειτουργία όσο και η δομή αυτής της περιοχής μπορούν να ενισχυθούν. Μερικοί αρρωσταίνουν όταν έχουν πολλά να κάνουν ταυτόχρονα ενώ άλλοι το κάνουν με ευκολία. Ισχύει ότι άλλοι τα καταφέρνουν με την πολυδιεργασία και άλλοι όχι; Το αν κάνουμε πολυδιεργασία ή την αποφεύγουμε εξαρτάται κι από τον χαρακτήρα μας. Μερικοί αισθάνονται καλύτερα αν κάνουν πολλά ταυτόχρονα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα κάνουν ιδιαίτερα καλά. Οι άνθρωποι που λένε ότι τα πάνε καλά στην πολυδιεργασία και κάνουν πολλά πράγματα δεν τα πάνε και τόσο καλά. Επίσης όσοι επιδίδονται σε πολυδιεργασία μπορεί να μην το κάνουν επειδή είναι ικανοί αλλά επειδή η προσοχή τους διασπάται εύκολα. Έτσι περνούν γρήγορα από την μια εργασία στην άλλη.
Σήμερα οι άνθρωποι κοιτάζουν το κινητό ή το ταμπλετ τους 150 φορές την ημέρα, ειδικά οι νέοι. Όμως μέσω της συνεχούς μετάβασης από τον εκτός σύνδεσης στον διαδικτυακό κόσμο είναι μόνο εν μέρει παρόντες στη ζωή τους και γρήγορα βαριούνται.Οι ειδικοί αναφέρονται στην κατακερματισμένη παρουσία τόσο στη δουλειά όσο και στον ελεύθερο χρόνο. Είναι ένα πρόβλημα που πολλοί δεν το γνωρίζουν καθόλου. Όταν τελειώνει αυτό που βλέπουμε τότε θέλουμε γρήγορα ένα νέο ερέθισμα. Οι νέοι δεν μπορούν να συγκεντρωθούν σε μία ενέργεια γι’ αυτό στέλνουν συνέχεια μηνύματα ή βλέπουν σύντομα βίντεο στο YouTube, δεν μπορούν να παρακολουθήσουν μία σειρά η μία ταινία συνεχόμενη. Αυτό είναι πλέον εθισμός. Είναι ο εθισμός τις παρόρμησης, να κάνω κάτι γρήγορα. Αυτό αποδίδεται στα νευρικά κύτταρα στον πρόσθιο εγκέφαλο μας στον επικλινή πυρήνα. Εδώ βρίσκεται το κέντρο ανταμοιβής ή ηδονής του σώματος Διεγείρεται από την αγγελιοφόρο ντοπαμίνη και παίζει καθοριστικό ρόλο στον εθισμό. Όταν αυτός ο νευροδιαβιβαστής προσκολλάται στους υποδοχείς μας δίνει θετικά συναισθήματα, αισθήσεις που θέλουμε να βιώσουμε ξανά και ξανά. Σε αυτή την περιοχή βρίσκεται η κινητήρια δύναμη όλης της συμπεριφοράς μας. Εάν αυτό το σύστημα ανταμοιβής ενεργοποιείται συνεχώς από νέα “πράγματα” μπορεί να προκύψει ένα είδος εθισμού. Ενημερώσεις, like, συνεχείς περισπασμοί αυτά είναι τα “πράγματα” που διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στις καθημερινές μας πολυδιεργασίες. Αυτό επειδή το κέντρο ευχαρίστησης μας θέλει ολοένα και νεότερα ερεθίσματα έτσι απελευθερώνεται ντοπαμίνη η ορμόνη της ευτυχίας. Ο σχεδιασμός των διεπαφών στα κοινωνικά δίκτυα ευνοεί ένα είδος πολυδιεργασίας. Εμφανίζουν δευτερεύοντα ερεθίσματα και σήματα με χαμηλή γνωστική ένταση. Αυτά τα μικρά σήματα ακολουθούνται από εξαιρετικά γρήγορες αντιδράσεις. Έτσι ό,τι κι αν κάνουμε στο παρασκήνιο, στην σφαίρα της περιφερειακής προσοχής συλλαμβάνουμε τι συμβαίνει στο Instagram, στο YouTube και αλλού και αντιδρούμε. Σε τι αντιδρούμε, όμως; Βλέπουμε έναν τίτλο, ένα Χασταγκ και λέμε “Α, γι’ αυτό είναι”. Και απλά πατάμε το κουμπί. Αυτό δεν απαιτεί γνωστική ενέργεια. Έτσι νομίζουμε ότι χειριζόμαστε πολλά πράγματα και ακολουθούμε ποικίλες σειρές πληροφοριών επειδή δεν αφιερώνουμε χρόνο στο περιεχόμενο. Ο σχεδιασμός των κοινωνικών δικτύων εντείνει την ψευδαίσθηση πολυδιεργασίας. Στην πραγματικότητα, το επίπεδο προσοχής μας έχει μειωθεί σε απλά ερεθίσματα συναγερμού. Και σε αυτά αντιδρούμε. Οι ψηφιακοί ιθαγενείς (τα παιδιά) μεγαλώνουν φυσιολογικά με τα κοινωνικά δίκτυα και τις δυνατότητες ενημέρωσης και επικοινωνίας που προσφέρονται. Χειρίζονται τις διάφορες συσκευές με ευκολία και φαίνονται καλύτερα προετοιμασμένοι για πολυδιεργασία. Αλλά τα φαινόμενα μπορεί να απατούν.
Από την σκοπιά της νευροεπιστήμης ο εγκέφαλος ωριμάζει και το κάνει με μια εντελώς τυπική διαδικασία. Μια συγκεκριμένη περιοχή, ο μετωπιαίος φλοιός χρειάζεται μεγάλο διάστημα για να φτάσει σε ενήλικη κατάσταση Στην εφηβεία αυτή η εγκεφαλική δομή δεν είναι ακόμα ικανή να ξεδιπλώσει ανασταλτικές διαδικασίες για να αντιμετωπίσει τα αυξανόμενα συναισθηματικά ερεθίσματα. Αυτό είναι το πρόβλημα της εφηβείας και των εφήβων. Ο κόσμος τους βομβαρδίζει με πολλές παρορμητικές προκλήσεις και δεν έχουν το υλικό για να τις αντιμετωπίσουν με τους κατάλληλους αναστολείς και χάνεται η ικανότητα εκπαίδευσης του εγκεφάλου. Ωστόσο υπάρχει μαθησιακό αποτέλεσμα στην γενιά που μεγάλωσε με το διαδίκτυο. Είναι πιο ικανοί στην διαχείριση πολλών ροών ταυτόχρονα. Αυτό είναι σίγουρα μια εξέλιξη όσον αφορά την γνωστική ικανότητα. Αλλά και οι νέοι πρέπει να μάθουν να δίνουν προσοχή με διαδοχικό τρόπο. Κάποια πράγματα πρέπει πάντα να κατaπιέζονται κάπως, δεν χειρίζονται δύο εργασίες ταυτόχρονα με την ίδια προσοχή.
Λέγεται ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες στην πολυδιεργασία. Μια διεθνής έρευνα σε πολλές χώρες ΗΠΑ, Ολλανδία, Γερμανία έδειξε ότι οι μισοί ερωτηθέντες άνδρες και γυναίκες πίστευαν ότι τα δύο φύλα έχουν διαφορετικές δυνατότητες. Το 80% είχε την άποψη ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες. Οι έρευνες δεν το απέδειξαν αυτό.
Και το γηραιότερο τμήμα της κοινωνίας;
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γνωστικές μας ικανότητες μειώνονται καθώς γερνάμε. Θα μπορούσε να υποτεθεί ότι οι ηλικιωμένοι έχουν προβλήματα με την πολυδιεργασία. Εάν εξετάσουμε τον κόσμο της εργασίας και συγκρίνουμε τους νεότερους με τους παλαιότερους υπαλλήλους αυτό το στερεότυπο είναι σαφώς άστοχο. Όσοι χτίζουν το επίπεδο ικανοτήτων στον τομέα τους επί πολλά χρόνια επιτυγχάνουν περισσότερα στη δουλειά τους. Οι νεότεροι αντισταθμίζουν μέσω της νοητικής τους ταχύτητας ενώ οι παλιοί συνάδελφοι τους γνωρίζουν παρακαμπτήριους. Ακόμη και οι γηραιότεροι εγκέφαλοι αλλάζουν μέσω της μάθησης και θα ήθελα να δω 50χρονους, 60χρονους και 70χρονους να περνούν 1 h την ημέρα δουλεύοντας ήρεμα. Οι ηλικιωμένοι έχουν τεράστιες δυνατότητες που δεν αξιοποιούνται.
Πολλές έρευνες εστιάζουν στο πόσο άγχος μπορεί να υποστεί ο εγκέφαλος.
Δεν πρέπει να εξαφανιστούν τελείως τα όρια μεταξύ εργασίας και αναψυχής. Οι εργοδότες πρέπει να δημιουργήσουν τις κατάλληλες παραμέτρους. Σε τελική ανάλυση εξαρτάται και από την αυτοργάνωση και την πειθαρχία κάθε ατόμου. Πολλές από τις προτάσεις για απόδραση από την πολυδιεργασία φαίνονται αληθοφανείς. Να σημειώνετε τις εργασίες που ολοκληρώνονται μία προς μία, να κάνετε διαλείμματα για ασκήσεις και να σταματάτε την εργασία στο τέλος της ημέρας. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας ώστε να κάνει το ένα πράγμα μετά το άλλο. Απαιτείται πραγματική θέληση. Πρέπει να βγαίνεις εκτός σύνδεσης, ακόμη κι αν αυτό συμβαίνει σπάνια. Είναι πολύ ωραίο!!!
Σήμερα περνάμε τις περισσότερες ώρες καθιστοί και αυτό συχνά οδηγεί σε μεγάλα προβλήματα υγείας. Η θεραπεία όμως είναι σχετικά απλή. Το τακτικό περπάτημα βελτιώνει την σωματική και πνευματική μας κατάσταση, μας κάνει πιο γυμνασμένους, πιο νέους και φτιάχνει μέχρι και τη διάθεση μας. Οι πιο πρόσφατες επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν τα μεγάλα οφέλη του περπατήματος για την υγεία ως μία θεραπεία για το σώμα και το νου χωρίς παρενέργειες. Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι όσοι περπατούν ζουν περισσότερο και ότι το γρήγορο βάδισμα είναι η συνταγή για μια καλή υγεία στα γηρατειά. Οι περισσότεροι όμως θέλουμε να ζούμε άνετα δηλαδή να μην κάνουμε τίποτα, αλλά αυτό είναι λάθος. Βγείτε από την ασφάλεια και την άνεση σας. Περπατήστε, αυτό χρειάζεται το σώμα! Η επιστήμη προειδοποιεί ότι το καθισιό είναι το νέο κάπνισμα γιατί ο άνθρωπος γεννήθηκε για να περπατά. Το περπάτημα είναι κομμάτι της ζωής εξασκεί το σώμα και το νου, προλαμβάνει τις ασθένειες και πάρα πολλά ακόμα. Με το περπάτημα ανοίγεις μια πόρτα στον κόσμο. Όλοι περπατάμε αλλά δεν είναι όλα τα περπατήματα ίδια.Το περπάτημα είναι τέχνη. Αν αυξάναμε τα βήματα μας, θα επωφελούνταν σημαντικά η υγεία μας. Το περπάτημα βοηθάει ποικιλοτρόπως την υγεία ειδικά αν το κάνεις σωστά. Η βόλτα δεν αρκεί. Πρέπει να αυξηθούν ελαφρά οι ανάσες και οι παλμοί για να αυξηθεί η λήψη του οξυγόνου. Μόνο τότε βγαίνει το σώμα από τα νερά του και ενεργοποιείται για να αποδώσει καλύτερα. Όταν περπατάμε διεγείρουμε θετικά πολλές σωματικές λειτουργίες.
Το ανοσοποιητικό είναι ενεργό από το πρώτο δευτερόλεπτο κι έτσι αποκτάμε καλύτερες άμυνες. Σχεδόν όλοι οι μυς είναι ενεργοί και σε διέγερση. Τρέφονται οι αρθρώσεις, οι χόνδροι, οι σύνδεσμοι και οι τένοντες γίνονται ελαστικοί. Το καρδιαγγειακό σύστημα ισχυροποιείται και η καρδιά χτυπά λιγότερο. Το αποτέλεσμα είναι οικονομία στην κόπωση της καρδιάς. Η καρδιά και η αναπνοή είναι ζωτικές στην μεταφορά οξυγόνου στα κύτταρα. Βοηθούν στην αξιοποίηση απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων. Εάν περπατάμε σε στυλ γυμναστικής είναι σαν μίνι εμβολιασμός για το ανοσοποιητικό. Με το περπάτημα είναι σαν να παίρνουν φρέσκο αέρα τα κύτταρα. Το περπάτημα έχει διαφορετική επιρροή έξω στη φύση. Οι επιστήμονες θέλουν οι άνθρωποι να περπατούν στην φύση. Επίσης, oι μεταβολές στην κλήση του εδάφους εξασκούν το καρδιαγγειακό σύστημα πολύ καλά. Η καρδιά είναι ο κινητήρας της ζωής. Κυκλοφορεί το αίμα στις φλέβες και μεταφέρει οξυγόνο στα αγγεία, στα όργανα, στον εγκέφαλο, στην καρδιά και μας κρατά ζωντανούς. Η κίνηση είναι γιατρικό. Το περπάτημα είναι κυριολεκτικά στο αίμα μας. Τα μωρά νιώθουν την φυσική ορμή να σηκωθούν στα δυο πόδια. Τα πρώτα βήματα είναι ορόσημο στην ανάπτυξη και αυτά ακριβώς τα βήματα έδωσαν στο homo sapiens εξελικτικό πλεονέκτημα. Ο εγκέφαλος απαιτεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας, αντιστοιχεί μόλις στο 2% της σωματικής μάζας και όμως καταναλώνει μόνος του περίπου 20% της ενέργειας που παράγει το σώμα. Ένα μωρό κάνει τα πρώτα του βήματα όταν ο εγκέφαλος είναι έτοιμος και όσο περπατάει αναπτύσσεται ο εγκέφαλος. Τα παιδιά κάνουν κατά μέσο όρο 14.000 βήματα την ημέρα.
Το περπάτημα είναι σωματικά ιδιαίτερα σύνθετο. Το βάδισμα είναι ένας αυτοματοποιημένος κύκλος. Σηκώνεις το βάρος, σπρώχνεις, το αφήνεις και πατάς. Από τους 650 μυς του ανθρώπινου σώματος οι περισσότεροι ενεργοποιούνται στο περπάτημα. Από την πατούσα μέχρι τα οπίσθια και το λαιμό κάθε βήμα γυμνάζει το μυικό σύστημα του σώματος και όχι μόνο. Συμβάλλει όλος ο σκελετός στο βάδισμα, όταν περπατάς νομίζεις ότι απλώς πας μπροστά αλλά δεν ισχύει αυτό. Κινούμαστε κάθετα και ταυτόχρονα ταλαντευόμαστε. Το βάδισμα στα δύο πόδια είναι μια σωματική συμφωνία, ένα όργανο που τελειοποίησε μόνο ο άνθρωπος. Ο ΠΟΥ συστήνει 10.000 βήματα την μέρα.
Καθόμαστε τουλάχιστον 8 με 10 ώρες την ημέρα κι επίσης ξαπλώνουμε συνέχεια. Το ερέθισμα για τον οργανισμό είναι πολύ μικρό για να μείνει λειτουργικός όταν δεν συμβαίνει σχεδόν τίποτα στο σώμα. Πέφτουν όλα σε κώμα και μετά πίνουμε καφέ για να μένουμε ξύπνιοι ενώ ουσιαστικά δεν μας χρειάζεται αυτό. Αν περπατάς ενεργοποιείς πολλές διαδικασίες. Επειδή το περπάτημα είναι κομμάτι της ζωής διατηρεί όλο το σώμα σε καλή κατάσταση. Το γρήγορο περπάτημα έχουν δείξει οι έρευνες παρέχει προστασία από τις ασθένειες. Πολλές ασθένειες του πολιτισμού μας οφείλονται στο ότι οι άνθρωποι δεν περπατούν. Ας εξετάσουμε το διαβήτη που είναι επιδημία σε όλη την Ευρώπη και γι’ αυτό χρειαζόμαστε φυσική άσκηση. Μόνο έτσι καίγονται τα ζάκχαρα γιατί στους μυς ενεργοποιείται όλος ο μεταβολισμός. Λίγο μετά την πρόσληψη τροφής το ζάκχαρο στο αίμα αυξάνεται απότομα και πρέπει να χορηγηθεί ινσουλίνη για να μεταφερθούν τα θρεπτικά συστατικά στα κύτταρα. Αν έχω πολλά ζάκχαρα στο αίμα σημαίνει ότι το σώμα ασχολείται παραπάνω μαζί τους. Επίσης την επόμενη φορά που θα φάω, και ακόμα δεν έχουν φύγει για να έχω απορροφητικότητα, με αποτέλεσμα να παχαίνουν τα κύτταρα. Έτσι μπορείς να το θέσεις γενικά, ότι η συνέπεια αυτού είναι ότι θα παχύνω. Ενώ ένα σύντομο έντονο περπάτημα αμέσως μετά το γεύμα ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Δηλαδή όσοι κάνουν ελαφριά άσκηση μετά την λήψη τροφής είναι λιγότερο πιθανό να παχύνουν και να έχουν προβλήματα υγείας. Δεν χρειάζεται επίπονο πρόγραμμα γυμναστικής. Το ελαφρύ περπάτημα προστατεύει από το διαβήτη και την παχυσαρκία. Αυτές οι ασθένειες επιδρούν επίσης άμεσα στο περπάτημα. Όταν έχουμε περισσότερα κιλά, κατά τη διάρκεια του βαδίσματος το κέντρο βάρος μας δεν είναι σωστό γιατί τα πόδια δεν ενώνονται, δεν είναι εκεί όπου πρέπει ανατομικά, μετατίθεται στην περιοχή με το περισσότερο βάρος. Το σώμα ταλαντεύεται παραπάνω και βάζεις μεγαλύτερη αντίσταση με τα πόδια για να σταθεροποιηθείς, συνεπώς ανοίγεις περισσότερο τα πόδια και η συχνότητα διασκελισμού αυξάνεται. Αυτό κάνει πιο επίπονο το περπάτημα. Κουράζεσαι γρήγορα και η πίεση επαφής είναι υψηλότερη. Υπάρχει μια προσαρμογή στην αύξηση των κιλών και στην αλλαγή του κέντρου βάρους Με τα παραπάνω κιλά υπάρχει διαφορετική αντίληψη του σώματος μας στο χώρο και μέσω της πατούσας αλλάζει η αντίληψη της επαφής με το έδαφος. Ο διαβήτης λοιπόν δημιουργεί αυτή την αίσθηση στα πόδια. Επίσης η κίνηση ρυθμίζει την πίεση και αυτό επιτυγχάνεται μόνο κατά την σωματική άσκηση και όχι σε αδράνεια.
Αλλά το ένστικτο του περπατήματος που είναι τόσο σύνθετο και ταυτόχρονα τόσο συνηθισμένο από που ήρθε; Στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Πανεπιστημίου του Μπορντό οι έρευνες έδειξαν την ύπαρξη μικρών δικτύων στο νωτιαίο μυελό, τα οποία, σε συνέδρια που έγιναν με αυτό το θέμα, ονόμασαν ‘’μίνι εγκεφάλους’’ και οι οποίοι λειτουργούν αυτόνομα.Πριν σχεδόν 30 χρόνια ο Δρ Καζάλε αναζήτησε τον κινητήρα του περπατήματος. Απομόνωσε το νωτιαίο μυελό ενός αρουραίου, τοποθέτησε νευροδιαβιβαστές από τον εγκέφαλο απευθείας επάνω του και έκανε μια συγκλονιστική ανακάλυψη, ότι ο νευροδιαβιβαστής προκαλεί κίνηση στο νωτιαίο μυελό. Για να περπατήσουμε ο εγκέφαλος στέλνει ερέθισμα μέσω των νευροδιαβιβαστών, το νευρικό σύστημα οργανώνει στο νωτιαίο μυελό το σκελετό και τους μυς εντελώς ανεξάρτητα. Δε χρειάζεται πολύ εγκεφαλική δύναμη για να τρέξουμε. Ο νωτιαίος μυελός είναι αυτός που δίνει την κίνηση. Το καύσιμο μεταδίδεται από τον εγκέφαλο στον κινητήρα που είναι στο νωτιαίο μυελό. Αν σταματήσω για να αλλάξω κατεύθυνση ή όταν φτάσω στον προορισμό μου ο εγκέφαλος στέλνει σήμα για φρένο. Είναι σαν την οδήγηση, αν θες να σταματήσεις αφήνεις το γκάζι και πατάς φρένο. Η ίδια αρχή ισχύει. Ο εγκέφαλος δίνει μόνο το σήμα. Ο εγκέφαλος χρησιμοποιείται ελάχιστα στην κινητική διαδικασία του βαδίσματος και έτσι μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα αλλού.
Με το περπάτημα ξεκαθαρίζει και ηρεμεί ο εγκέφαλος με αποτέλεσμα να λειτουργεί κοφτερά η νόηση. Συχνά σκέφτεσαι κάτι στο γραφείο σου και δεν καταλήγει πουθενά. Μετά σταματάς και για λίγο βγαίνεις έξω. Γυρνάς 1 ώρα μετά και ξαφνικά η λύση είναι πολύ απλή ή στο περπάτημα έχεις ήδη μια ιδέα για το πως θα γίνει. Το περπάτημα βοηθάει επίσης στην εύρεση εναλλακτικής στις επαγγελματικές συναντήσεις γι’αυτό το λόγο το χρησιμοποιούν στις επιχειρήσεις. Καμιά φορά δε βρίσκονται στην αίθουσα συνεδριάσεων αλλά σε πιο χαλαρές συνθήκες όπου περπατούν όλοι μαζί ως ομάδα. Οι έρευνες δείχνουν ότι το περπάτημα οξύνει την συνείδηση και μόνο όταν κάποιος είναι σε κίνηση, δηλαδή στο φυσικό του ρυθμό ο άνθρωπος, είναι πλήρως δεκτικός. Αισθητικά ερεθίσματα έρχονται διαρκώς στον εγκέφαλο αλλά ο εγκέφαλος στέλνει περιορισμένο πλήθος πληροφοριών στη συνείδηση όταν κινούμαστε πολύ γρήγορα με ποδήλατο ή αμάξι και προφανώς χάνουμε πολλά. Το περπάτημα βοηθά στο να οξύνουμε την αντίληψη μας για τον κόσμο. Πολλές έρευνες αποδεικνύουν ότι η άσκηση επιδρά θετικά στον εγκέφαλο. Οι παρατηρήσεις της σημερινής επιστήμης και των σπουδαίων ποιητών και στοχαστών δεν απορρίπτονται εύκολα. Πολλοί φιλόσοφοι λένε ότι σκέφτεσαι ιδιαίτερα καλά όταν περπατάς. Ο Γκαίτε, ο Σοπενχάουερ, ο Νίτσε περπατούσαν όλοι καθημερινά και τους έφερε πολλές στιγμές έμπνευσης . Αρχαίοι λόγιοι όπως ο Αριστοτέλης περπατούσαν. Με την έννοια ότι κινείσαι, είσαι σωματικά ενεργός, περπατάς και κατά τη διάρκεια στοχάζεσαι, συζητάς, ανταλλάσσεις ιδέες, αναλύεις και αυτό ήταν τελικά η βάση για πολλές κοινωνικές δομές του σήμερα. Η προσοχή, η αντίληψη και η συγκέντρωση επωφελούνται από το περπάτημα. Ο εγκέφαλος είναι σημαντικά πιο αποδοτικός κατά την σωματική άσκηση, μαθαίνεις λεξιλόγιο σημαντικά καλύτερα και αποτελεσματικά. Η επιστήμη λέει ότι οι διαδικασίες μάθησης είναι 300% πιο έντονες.Ο εγκέφαλος εκτελεί πολλά καθήκοντα κατά την σωματική άσκηση. Έχει μετρηθεί η ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο με την σύγχρονη τεχνολογία Γκρεκ και έχει δείξει ότι σε σχέση με το να κάθεσαι ο εγκέφαλος κάνει λιγότερους υπολογισμούς γιατί δε χρειάζεται να κάνει πολλές λειτουργίες αντιληπτικότητας και προσαρμογής, τις λεγόμενες προληπτικές λειτουργίες, ενώ όταν είμαστε όρθιοι ή περπατάμε λόγω της αλλαγής του κέντρου βάρους και της επίδρασης της βαρύτητας πάνω μας πρέπει να ενεργοποιήσουμε πολλές λειτουργίες για να διατηρήσουμε την ισορροπία μας. Επίσης η έρευνα έδειξε πως όταν πάμε από καθιστή σε όρθια στάση ο εγκέφαλος ξεκινά σαν κινητήρας και αυτό αποτυπώνεται στον κινητικό φλοιό.
Μια εικόνα που καταγράφει τα κύματα στην εγκεφαλική δραστηριότητα σε ένα βαθμό μας δείχνει πως η εκμάθηση, για παράδειγμα, συνδέεται με τους κινητικούς ρυθμούς και αν τους διαταράξουμε τότε δεν υπάρχει εκμάθηση. Η επιστήμη έρευνα την σχέση της άσκησης με τον εγκέφαλο και φαίνεται τώρα πως όταν κινούμαστε τακτικά υπάρχει θετικό αντίκτυπο γιατί πραγματικά ενεργοποιούμε τον εγκέφαλο με το περπάτημα και το τρέξιμο. Αυξάνεται η παραγωγή νευρώνων στον ιππόκαμπο που είναι η περιοχή του εγκεφάλου υπεύθυνη για την εκμάθηση και την μνήμη. Ο ιππόκαμπος παίζει καίριο ρόλο στην επεξεργασία πληροφοριών και σχηματίζονται νέοι νευρώνες εκεί. Το καλύτερο είναι ότι ο ιππόκαμπος είναι ίσως η μόνη περιοχή η οποία σχηματίζει νέα κύτταρα εφόρου ζωής.
Με το να ζούμε μια δραστήρια ζωή, ο σχηματισμός νευρώνων στον ιππόκαμπο δημιουργεί ένα απόθεμα για να έχουμε πλαστικότητα, ελαστικότητα και προσαρμοστικότητα όταν έρθουν οι δυσκολίες και τα γηρατειά ώστε να νιώθουμε καλύτερα γιατί όσο πιο άδειο το απόθεμα τόσο χάνουμε τις αισθήσεις μας. Η Νικόλ Χοντλ στο Κέμνιτς έρευνα πως η απώλεια αισθήσεων επιδρά στο περπάτημα ή την κίνηση. Η μυική δραστηριότητα κατά το περπάτημα είναι ιδιαίτερα σύνθετη διαδικασία σε αντίθεση με ότι θα περιμέναμε λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο αισθητικές πληροφορίες από το περιβάλλον που πρέπει να συμπεριλάβουμε όπως τι νιώθω, τι βλέπω, τι έρχεται κατά πάνω μου, τι ακούω πχ ένα ασθενοφόρο και πρέπει να αντιδράσω. Όλες αυτές οι πληροφορίες επεξεργάζονται από τον εγκέφαλο καθώς περπατάμε για να παρέχει το κατάλληλο βάδισμα. Όταν περπατάμε ο εγκέφαλος δεν εστιάζει στην κίνηση αλλά στα εμπόδια. Όταν περπατάμε και κοιτάζουμε το κινητό μας η πολυδιεργασία είναι πολύ συνήθης. Είναι κάτι που κάνουμε διαρκώς στην καθημερινότητα και μπορεί στην περίπτωση των ηλικιωμένων να είναι προφανές ότι αποτελεί πρόκληση. Αλλάζει ο τρόπος που περπατάμε, μπορεί να παραπατάμε γιατί συγκεντρωνόμαστε στο κινητό και ξεχνάμε τα πράγματα που δεν εκτελούμε πια με αποτέλεσμα η απόδοση μας να πέφτει.
Η απώλεια αισθήσεων στα γηρατειά αντιμετωπίζεται σε νεαρή ηλικία. Το περπάτημα οξύνει τις αισθήσεις, η μικρή άσκηση στην καθημερινότητα έχει μεγάλη επίδραση. Ενεργοποιούνται πολλές αισθήσεις όταν περπατάμε, όπως η αφή διασφαλίζει ότι είμαστε στη σωστή θέση, με τον ίδιο τρόπο οι αισθήσεις στους μυς δίνουν πληροφορίες για τις αρθρώσεις για το πόσο συσπώνται. Εμείς όταν περπατάμε ακούμε τα πάντα στο περιβάλλον σε επίπεδο πληροφοριών και μια καλή άσκηση είναι να περπατάμε σε ευθεία μπροστά, να γυρίζουμε και να περπατάμε προς τα πίσω χωρίς όμως να στρέψουμε το σώμα μας, επίσης μπορούμε να περπατήσουμε διαγώνια μπρος και πίσω να κάνουμε αυτές τις κινήσεις ανεβάζοντας ταχύτητα. Αν βάλουμε μία γραμμή κάτω που να την αισθανόμαστε με τα πόδια μας και κλείσουμε τα μάτια μας να προσπαθήσουμε να περπατήσουμε σ’ αυτή την ευθεία γραμμή με την αίσθηση της αφής. Όταν περπατάμε συνήθως σκεφτόμαστε μόνο την ταχύτητα αλλά συχνά πρέπει να περπατάμε με ακρίβεια. Για παράδειγμα να περπατάμε σε στενό δρόμο με πολύ κόσμο κι αν χρειαστεί να το κάνουμε γρήγορα ή να πάμε πίσω ή πλάγια γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο. Παρατηρούμε ότι χωρίς την όραση η ισορροπία μας πλήττεται και φυσικά αυτό είναι επικίνδυνο στην καθημερινότητα. Το βάδισμα δε κράτα μόνο το σώμα και τον εγκέφαλο σε εγρήγορση μπορεί επίσης να θεραπεύσει ασθένειες. Το περπάτημα βοηθά στην μείωση του άγχους, στις συναισθηματικές προσκολλήσεις, βοηθά στην ξεκούραση και την χαλάρωση. Το περπάτημα βοηθάει επίσης την γενική ευμάρεια μέσω της αναπνοής, όταν περπατάς αναπνέεις όταν περπατάς με μπαστούνια ανοίγει το στέρνο, όταν περπατάς η καρδιά ανεβάζει παλμούς Αυτή η αναπνοή δημιουργεί κάτι μέσα μας, η αναπνοή φυσικά οξυγονώνει όλο μας το σύστημα επίσης τροφοδοτεί το ενδοκρινικό σύστημα απελευθερώνουμε ενδορφίνες και επαναφέρει την ισορροπία σε επίπεδο νευροδιαβιβαστών τόσο στον εγκέφαλο όσο και στο σώμα.
Με το περπάτημα ανοίγεις μια πόρτα στον κόσμο, μας συνδέει με τον εαυτό μας, με τη φύση. Το περπάτημα είναι η ζωή.
Πολλές έρευνες αποδεικνύουν ότι πολλές κακές διαθέσεις μέχρι και η κατάθλιψη μπορούν να φύγουν έτσι έχει αποτελέσει θεραπεία σε πολλές κλινικές. Το περπάτημα χρησιμοποιείται γι’ αυτό το σκοπό και βοηθά στην κατάθλιψη και στις πνευματικές διαταραχές. Ξεφυσώ το άγχος το διώχνω με την ανάσα. Πολλοί αναπνέουν λάθος, αναπνέουν μέσω του θώρακα αλλά υπάρχει ένα εμπόδιο αν μένεις πολύ στο πάνω μέρος γιατί δε φτάνει στο κέντρο του σώματος. Οι τραγουδιστές και αθλητές αναπνέουν από το υπογάστριο. Έχουμε ένα μεγάλο μυ, το διάφραγμα έχει πολλούς συνδετικούς ιστούς και χωρίζει το πάνω μέρος του σώματος από το κάτω στο θώρακα. Όταν αναπνέουμε βαθιά η περιοχή του θώρακα σηκώνεται και μετά πέφτει ο θώρακας σηκώνεται και πέφτει προς το υπογάστριο. Εισπνέουμε, μπαίνει πολύς αέρας, εκπνέουμε. Υπάρχει ένα πολύ απλό κόλπο για να λαμβάνει το σώμα επαρκές οξυγόνο : εισπνέεις και εκπνέεις ανά τέσσερα βήματα 1,2,3,4 εισπνοή 1,2,3,4 εκπνοή. Είναι μια άσκηση για να διατηρήσουμε με το περπάτημα την κινητικότητα, την ανεξαρτησία και την φυσική κατάσταση μας.
Το περπάτημα σε γυμνάζει και σε χαροποιεί αλλά αυτή η ευτυχία είναι λίγα χρόνια κτήμα της κοινωνίας. Το περπάτημα όπως το γνωρίζουμε σήμερα ανακαλύφθηκε τα τελευταία τριακόσια χρόνια όταν οι περίπατοι και το περπάτημα γενικά, όπως καταγράφτηκαν στην ιστορία, ήταν προνόμιο της αριστοκρατίας όπου περπατούσαν στους κήπους με τους ομοίους τους. Με την εμφάνιση της μπουρζουαζίας, την βιομηχανοποίηση και τον καταμερισμό της εργασίας οι κάτοικοι των πόλεων απέκτησαν χρόνο τα σαββατοκύριακα για περιπάτους και ήθελαν να το κάνουν όπως οι αριστοκράτες. Στην πολιτιστική ιστορία, το περπάτημα είναι επινόηση των κατοίκων των πόλεων, όμως, ειδικά στις πόλεις γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους πεζούς να βρουν χώρο για περπάτημα με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των ασθενειών που προαναφέρθηκαν.
Οι άνθρωποι είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να αναπτυσσόμαστε και να εξελισσόμαστε διαρκώς. Κάθε τι πάνω στον πλανήτη αναπτύσσεται και αλλάζει. Ακόμη και ο ίδιος ο πλανήτης μας αλλάζει.
Η αλλαγή στη ζωή έχει να κάνει με την μεταμόρφωση, δηλαδή να αλλάζει κάτι τόσο που να φαίνεται ότι είναι εντελώς καινούργιο. Με αυτό εννοώ, ότι η μεταμόρφωση δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ατελείωτη αναζήτηση ανταμοιβής ή επιτεύγματος. Υπάρχει διαφορά.
Η αναζήτηση του αποτελέσματος συνήθως υποδηλώνει ένα ‘’τέλος’’. Κερδίζει κάποιος ένα βραβείο, ένα έπαθλο και τελειώνει εκεί. Δεν είναι όμως αυτό το ζητούμενο γιατί μόλις πείς το ‘’έγινε’’, πλέον δεν βάζεις τον εαυτό σου στη διαδικασία να πάει παρά πέρα, το οποίο σημαίνει ότι σταματάς να εξελίσσεσαι.
Με το να θέλεις να γίνεις η καλύτερη έκδοση του εαυτού σου, όμως, αφήνεις την προοπτική της περαιτέρω εξέλιξης ανοικτή, πράγμα που είναι πολύ καλό. Η διάθεση για ανακάλυψη είναι αυτή που σου επιτρέπει να έχεις ατελείωτες ευκαιρίες να συνεχίσεις να εξερευνάς καινούργια κομμάτια του εαυτού σου.
Η εξερεύνηση είναι ανάπτυξη και η ανάπτυξη υπό αυτή την έννοια δεν είναι προς τα έξω αλλά προς τα μέσα.
Όποτε βρίσκεις κάτι στον εαυτό σου που θέλεις να αλλάξεις, χρειάζεται να βρεις ένα τρόπο για να το αλλάξεις.
Παρατήρησε τον εαυτό σου σαν να είσαι κάποιος άλλος
Φαντάσου ότι είσαι ένας γλύπτης. Ένας γλύπτης κοιτάζει ένα κομμάτι μαρμάρου και σκέφτεται ατελείωτους τρόπους για να του δώσει μορφή. Και όταν βρει τον τρόπο δεν αισθάνεται καμία συναισθηματική σύνδεση. Απλώς κάνει αυτό που έχει σχεδιάσει. Με αυτό τον τρόπο θα βλέπεις τον εαυτό σου, σαν έργο τέχνης πάντα σε εξέλιξη. Δεν χρειάζεται να στεναχωριέσαι, να κρίνεις τον εαυτό σου όταν κάτι δεν σου αρέσει. Αντιθέτως, σαν καλλιτέχνης, απλά άρχισε να εργάζεσαι.
2. Βρες μια δραστηριότητα που να σχετίζεται με αυτό που θέλεις να αλλάξεις
Πολύ συχνά οι άνθρωποι εστιάζουμε πολύ σε αυτό που θέλουμε να αλλάξουμε αντί να υιοθετήσουμε τις συνήθειες που σχετίζονται με αυτό που θέλουμε να πετύχουμε. Για παράδειγμα, εάν θέλω να αδυνατίσω εκτός από γυμναστική πρέπει να έχω την κατάλληλη διατροφή. Η συνήθεια που σχετίζεται με την επιθυμητή αλλαγή αν αποτυπωθεί μέσα μου τότε θα έχω την πραγματική μεταμόρφωση μου.
3. Κάνε πρακτική κάθε μέρα σε αυτό που θέλεις
Η αλλαγή δεν είναι κάτι που κάνεις μερικές μέρες και άλλες μέρες δεν το κάνεις. Η αλλαγή είναι αλλαγή στον τρόπο ζωής. Χρειάζεται καθημερινή αφοσίωση έτσι ώστε να φτάσεις στο σημείο που το καινούργιο θα πάρει την θέση του παλιού και δεν θα χρειάζεται πλέον συνειδητή προσπάθεια.
4. Βάλε ρεαλιστικούς στόχους
Δεν μπορείς να ξυπνήσεις ένα πρωί και να πεις: ‘’ Βαρέθηκα να προσπαθώ!’’. Ναι, θα συνεχίσεις να προσπαθείς γνωρίζοντας ότι μια κακιά συνήθεια δεν αλλάζει αμέσως. Αντιθέτως, κάνε το στόχο σου τέτοιον που να σου είναι ευχάριστο να το κάνεις κάθε μέρα. Και μετά από μέρες, εβδομάδες πήγαινε λίγο πιο πέρα κάθε φορά ώσπου να πετύχεις το στόχο σου.
5. Συνέχεια να κοιτάζεσαι στον καθρέφτη
Τα πράγματα δυσκολεύουν όσο προχωράς. Υπάρχει ένα σημείο που είσαι έτοιμος να τα παρατήσεις. Τότε είναι η στιγμή να κοιταχτείς στον καθρέφτη, να δεις τις όποιες αλλαγές πέτυχες ως εδώ και ώσπου να νιώσεις την δυσκολία το μονοπάτι αλλαγής μειώνεται και χωρίς να το καταλάβεις έφτασες στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
6. Κάνε παρέα με ανθρώπους που σου λένε την αλήθεια
Εάν όλοι γύρω σου σου λένε ‘’Ναι’’, τότε έχεις σοβαρό πρόβλημα. Χρειάζεσαι ανθρώπους που να σου δίνουν προκλήσεις και να σου δημιουργούν ερωτηματικά. Χρειάζεσαι ανθρώπους που δεν θα φοβούνται να σου πουν την αλήθεια. Η κριτική που μας φαίνεται ότι είναι σκληρή μας βοηθάει να έχουμε προσωπική ανάπτυξη.
7. Πρέπει να ριψοκινδυνεύσεις
Ποτέ δεν θα γίνεις το πρόσωπο που θέλεις να γίνεις συνεχίζοντας να είσαι αυτό που είσαι συνέχεια. Η απαίτηση της εξέλιξης που θέλεις να έχεις είναι να βγεις από το βόλεμα σου. Αυτό είναι όλο. Και μόνο αν είσαι διατεθειμένος να ρισκάρεις και να κάνεις το άλμα στο άγνωστο, θα γίνεις το άτομο που θέλεις να είσαι.
Η ανακάλυψη, λοιπόν, του ποιοι είμαστε πραγματικά στην ουσία μας, και όχι αυτό που γίναμε με τις άμυνες και τις θωρακίσεις που βάλαμε για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε, είναι μία διαδικασία διαρκής και όχι στιγμιαία και γρήγορη. Είναι, όμως, απελευθερωτική και μας φέρνει σε επαφή με τον πραγματικό μας εαυτό.
Όλοι μας έχουμε ένα εσωτερικό παιδί. Και των περισσοτέρων από εμάς αυτό το παιδί είναι ανικανοποίητο.
Μπορεί να βλέπετε το εσωτερικό παιδί σαν άμεση παρουσίαση του εαυτού σας στην παιδική σας ηλικία, είτε ως μια συλλογή από τα αναπτυξιακά στάδια που περάσατε ή ένα σύμβολο των νεανικών σας ονείρων και αυτό να είναι και παιχνιδιάρικο.
Η συνειδητοποίηση του εσωτερικού παιδιού μπορεί να σας βοηθήσει να σκεφτείτε τι συνέβη στο παρελθόν και με πιο ανάλαφρο τρόπο να ελευθερώσετε την επίδραση από τα γεγονότα εκείνων των χρόνων. Το να είμαστε σε επαφή με τις χαρές της παιδικής ηλικίας μπορεί να είναι ένας υπέροχος τρόπος να διαπραγματευτούμε και να διαχειριστούμε τους προκλητικούς καιρούς που ζούμε.
Δεν συμβαίνει στον καθένα να συνδέει την παιδική ηλικία με το παιχνίδι και την χαρά όμως εάν έχετε βιώσει εγκατάλειψη ή τραύμα ή άλλο συναισθηματικό πόνο το εσωτερικό σας παιδί μπορεί να μοιάζει μικρό, ευάλωτο και ότι έχει ανάγκη προστασίας. Μπορεί να έχετε θάψει αυτό τον πόνο βαθιά μέσα σας για να προστατευτείτε αλλά μαζί με τον σημερινό σας εαυτό συνυπάρχει και το παιδί που είναι παρόν ανά πάσα στιγμή. Με το να κρύβουμε τον πόνο δεν σημαίνει ότι τον έχουμε θεραπεύσει. Αντιθέτως τον βιώνουμε εσωτερικά, και έρχεται στην επιφάνεια με την κατάλληλη ευκαιρία, δηλαδή εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή δείχνοντάς μας ότι υπάρχει και επηρεάζει τις προσωπικές μας σχέσεις και τη δυνατότητα να ικανοποιήσουμε τις δικές μας ενήλικες ανάγκες. Ενώ δουλεύοντας με το εσωτερικό παιδί μας μπορούμε να βοηθήσουμε κάποια από τα θέματα και τις δυσκολίες που έχουμε στο σήμερα.
Το να να θεραπεύσουμε το εσωτερικό παιδί μπορεί να πάρει καιρό αλλά υπάρχουν ορισμένοι τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεκινήσουμε.
Καταρχάς να αναγνωρίσουμε το εσωτερικό παιδί.
Για να ξεκινήσουμε τη θεραπεία το πρώτο που έχουμε να κάνουμε είναι να γνωρίσουμε και να αναγνωρίσουμε την παρουσία του εσωτερικού παιδιού μας. Όλοι μας μπορεί να έρθει σε επαφή με το δικό του εσωτερικό παιδί εάν είμαστε ανοιχτοί στην εξερεύνηση αυτής της σχέσης. Πολλές φορές η αμφιβολία και η αντίσταση στην ιδέα να εξερευνήσουμε το παρελθόν αυτό θα μας κάνει δυσκολότερο το να ξεκινήσουμε την θεραπευτική διαδικασία. Εάν αισθανόσαστε λίγο περίεργα ή άβολα φανταστείτε ότι ανοίγετε τον εαυτό σας στο παιδικό κομμάτι και προσπαθήστε να σκεφτείτε ότι αυτό είναι μία διαδικασία στο να ανακαλύψετε τον εαυτό σας. Όταν αρχίσετε την διαδικασία να αναγνωρίζετε τις παιδικές σας εμπειρίες σίγουρα θα διαπιστώσετε ότι κάποιες ήταν πολύ ωραίες άλλες όμως, μπορεί να σας πλήγωσαν ή να σας στεναχώρησαν και ίσως ακόμα και σήμερα κουβαλάτε τον συναισθηματικό πόνο από τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Το να γνωρίζετε τι έχει συμβεί στην παιδική σας ηλικία είναι η αρχή να αποδεχθείτε πράγματα που σας προκάλεσαν πόνο. Φέρνοντας αυτές τις πληγές στο σήμερα, φανερώνοντας τες σας βοηθάει να δείτε και να καταλάβετε την επιρροή που έχουν στην σημερινή σας ζωή.
Αφουγκραστείτε τι έχει να σας πει το εσωτερικό σας παιδί.
Αφού μπείτε σε αυτή τη διαδικασία θα αναγνωρίσετε ότι πολύ έντονα συναισθήματα έρχονται στην επιφάνεια, όπως μία δυσφορία από παλιές πληγές. Ίσως παρατηρήσετε ότι νιώθετε:
Θυμό – Εγκατάλειψη ή απόρριψη – Ανασφάλεια – Ευαλωτότητα – Ενοχές ή ντροπή – ‘Αγχος
Θα παρατηρήσετε ότι αυτά που σας ενοχλούσαν στην παιδική ηλικία τα αντιμετωπίζετε και στην ενήλικη ζωή σας και έχετε τις ίδιες αντιδράσεις. Αν για παράδειγμα στο σήμερα ο/η σύντροφος σας ακυρώνει μία έξοδο που έχετε προγραμματίσει και την θέλετε πολύ, εσείς δεν καταλαβαίνετε ότι έτυχε κάτι πολύ σοβαρό και θυμώνετε. Αυτό το γεγονός εάν το δούμε μέσα από τα μάτια ενός παιδιού και θυμηθούμε την εποχή που οι γονείς ακυρώνανε μέρες παιχνιδιού, πάρτυ, γενέθλια επειδή ήταν πολύ απασχολημένοι και νιώθοντας τα συναισθήματα εκείνου του παιδιού, και επιτρέψετε στον εαυτό σας να βιώσει εκείνο το παλιό γεγονός και να το μετατρέψει, να το θεραπεύσει, σήμερα θα μπορούσατε να διαχειριστείτε ένα ανάλογο περιστατικό χωρίς να θυμώνετε ή να χαλάει η διάθεση σας. Προσπαθήστε να μείνετε με τα έντονα συναισθήματα εκείνου του μικρού παιδιού, να σταθείτε δίπλα του και να το ρωτήσετε πως αισθάνεται, πως μπορείτε να το στηρίξετε, και τι χρειάζεται από εσάς σήμερα.
Δώστε σήμερα στο παιδί εκείνο αυτά που δεν πήρε όταν τα χρειαζόταν.
Τα παιδιά δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους είτε διότι τους απαγορευόταν είτε γιατί ήταν πολύ έντονα και δεν μπορούσαν να τα εκφράσουν. Γι’ αυτό σήμερα ενθαρρύνουμε τα παιδιά, τους επιτρέπουμε να εκφράζουν τα συναισθήματα τους χωρίς να τα τιμωρούμε και χωρίς να τα ελέγχουμε. Τα συναισθήματα θετικά ή αρνητικά τα έχουμε για να τα βιώνουμε και να τα εκφράζουμε. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα συνήθως υπάρχουν κάπου στο σύστημα μας καταπιεσμένα και κάποτε με κάποιο τρόπο θα εκφραστούν, αλλά αυτό θα συμβεί με πολύ άσχημο και επώδυνο τρόπο.
Συνδεθείτε με την χαρά της παιδικής ηλικίας.
Η ενήλικη ζωή μας σίγουρα έχει πολλές ευθύνες αλλά το να ξέρουμε να χαλαρώνουμε και να συνδεόμαστε με το παιχνιδιάρικο κομμάτι του εαυτού μας είναι και τα δύο ουσιαστικά συστατικά της καλής ψυχικής υγείας. Εάν η παιδική σας ηλικία δεν έχει θετικές εμπειρίες, με το να γυρίσετε πίσω και να συνδεθείτε με την παιχνιδιάρικη πλευρά εκείνης της εποχής και να δώσετε χρόνο για χαρά και παιχνίδι μπορούν να θεραπεύσουν τον πόνο που σαν παιδί είχατε ανάγκη και σας έλειψαν. Είναι επίσης σημαντικό να μάθετε να απολαμβάνετε τις μικρές χαρές όπως μία βόλτα, ένα παιχνίδι με τον/την σύντροφο ή τα παιδιά, να γελάτε με φίλους. και άλλα παρόμοια. Ο,τιδήποτε κάνετε για να δημιουργείτε μία ευχάριστη στιγμή χαράς και ευχαρίστησης στη ζωή σας μπορεί να βοηθήσει να διορθώσετε τα άσχημα συναισθήματα από το παρελθόν και να ξανά ενεργοποιήσετε τα θετικά συναισθήματα της νεανικής σας ζωής.
Θεραπεία δεν σημαίνει πάντοτε ότι φτάνω σε ένα συγκεκριμένο τέλος, μπορεί να είναι η αρχή ενός ταξιδιού. Ξεκινήσατε την διαδικασία και φτάσατε στο εσωτερικό παιδί σας. Τώρα μπορείτε να ξετυλίξετε τα γεγονότα, να αποκτήσετε μια καινούργια συνειδητότητα για το πώς να βοηθήσετε το παιδί (το παιδικό σας κομμάτι) να κινηθεί μπροστά αφήνοντας πίσω τις επώδυνες εμπειρίες.
Μπορείτε επίσης να μάθετε να είστε περισσότερο αυθόρμητοι και μ’ ένα παιχνιδιάρικο τρόπο να αντιμετωπίζετε την ζωή που έχει να σας προσφέρει πάρα πολλά μένοντας συντονισμένοι με το εσωτερικό παιδί. Μπορείτε να αποκτήσετε εμπιστοσύνη και ώθηση για καινούριες εμπειρίες. Ενδυναμώστε την σύνδεση που αποκτήσατε με το να συνεχίσετε να αφουγκράζεστε το παιδικό σας κομμάτι προσφέροντας του αγάπη και συμπόνια και δουλεύοντας να θεραπεύσετε οποιαδήποτε πληγή έχει μείνει ανοικτή.
Το παλιό τραύμα μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Ο θεραπευτής που γνωρίζει δημιουργεί ένα ασφαλές πλαίσιο για το θεραπευόμενο ξεκινώντας αυτό το συναισθηματικό ταξίδι και μαθαίνοντάς τον βοηθητικές στρατηγικές για τη θεραπεία του μικρού παιδιού. Ο θεραπευτής αναγνωρίζει πως οι παιδικές εμπειρίες και άλλα γεγονότα του παρελθόντος μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή σας, τις σχέσεις και πρώτα απ’ όλα την ευεξία σας, όμως δεν είναι όλοι οι μέθοδοι θεραπείας ίδιες. Η θεραπεία που σέβεται το παιδικό κομμάτι του θεραπευόμενου και δεν το ξανά τραυματίζει αλλά το υποστηρίζει και του δείχνει καινούργιους δρόμους αυτοπραγμάτωσης μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να αποκτήσει καινούριες και χρήσιμες εμπειρίες για την καθημερινότητα του.
Όταν η ανάγκη για αγάπη, αναγνώριση, συμπαράσταση και άλλες μορφές συναισθηματικής υποστήριξης δεν έχουν εκπληρωθεί στην παιδική ηλικία, τότε το τραύμα συνεχίζει να επηρεάζει την ενήλικη ζωή μας. Αλλά δεν είναι ποτέ αργά για να το θεραπεύσουμε μαθαίνοντας να φροντίζουμε το εσωτερικό παιδί. Μπορούμε να έχουμε μια ευτυχισμένη ενήλικη ζωή με καινούργιες όμορφες εμπειρίες, αυταξία, αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, ηρεμία και αγάπη για τον εαυτό μας.
Σίγουρα υπάρχουν περισσότεροι. Άλλους μπορούμε να τους διαχειριστούμε και να τους αλλάξουμε εμείς οι ίδιοι και άλλους όχι. Αν, όμως, μάθουμε να διαχειριζόμαστε τον εαυτό μας τότε θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε και ότι άλλο συμβαίνει στο περιβάλλον μας. Γι’ αυτό χρειάζεται να έχουμε την συνειδητότητα τι πραγματικά συμβαίνει σε μας και όχι να λέμε ότι φταίει κάποιος εξωτερικός παράγοντας. Με αυτό τον τρόπο καταλαβαίνουμε ποιοι είμαστε εμείς κι έτσι μπορούμε να κάνουμε την καθημερινότητα μας ευκολότερη.
Η ευτυχία είναι στιγμές. Εκτός αυτού, ο πολιτισμός σε κάθε εποχή μας ζητάει διαφορετικά πρότυπα κι έχει εναλλασσόμενες απαιτήσεις. Αυτό δημιουργεί άγχος για να επιτύχουμε όλα αυτά τα οποία είναι και εφήμερα.
Η ευχαρίστηση προέρχεται όχι από αυτά καθεαυτά που έχουμε, αλλά από αυτό που είμαστε, το που είμαστε και αν ευχαριστιόμαστε με αυτά που έχουμε.
Στα χρόνια που δουλεύω ως ψυχοθεραπεύτρια οι πιο συχνοί λόγοι που κάποιος δεν αισθάνεται ευτυχής είναι:
Μένει κολλημένος στη μη αποδοχή: Η μη αποδοχή είναι αναπόσπαστη αντίδραση σε δυσμενείς συνθήκες, σε απροσδόκητα γεγονότα της ζωής. Αυτοί οι άνθρωποι ρωτούν συνέχεια “Γιατί μου συνέβη αυτό;’’ “Γιατί το περνάω αυτό;’’. Δεν υπάρχουν επαρκείς απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις. Όταν, όμως, η ερώτηση γίνει ως εξής: “Τι έχω να μάθω από αυτό που μου συμβαίνει;’’ “Πως θα προχωρήσω μπροστά στη ζωή μου;’’, “Ποιές είναι οι δυνατότητες που έχω κατά την διάρκεια των δύσκολων συνθηκών;’’. Όταν ρωτήσω: “Ποιος θα μπορούσε να με υποστηρίξει και ποιος με καταλαβαίνει;’’ τότε μπορώ κι εγώ να νιώσω ευκολότερα την αποδοχή και να δυναμώσω.
Επιρρίπτουν ευθύνες: Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να δουν ή να πάρουν την ευθύνη τους γι’ αυτά που τους συμβαίνουν, έχουν πρόβλημα με τις σχέσεις τους, ειδικά τις πιο κοντινές στις οποίες οι προκλήσεις είναι μοιραίες. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτά που τους συμβαίνουν τα έχουν προκαλέσει οι ίδιοι με αποτέλεσμα να νοιώθουν χάλια. Έχουν την πεποίθηση ότι δεν είναι δικό τους λάθος ό,τι τους συμβαίνει. Σίγουρα στις σχέσεις υπάρχει το ενδεχόμενο να μη φταίει ο ένας. Το να αισθάνεται αβοήθητος λόγω της διαμάχης, όμως, δείχνει την πεποίθηση του ότι δεν αναγνωρίζει το δικό του μερίδιο ευθύνης.
Συνεχής σύγκριση: Όποιος είπε ότι η σύγκριση είναι ο κλέφτης της χαράς ήταν σοφός. Δεν νοιώθουμε ευχαριστημένοι όταν συνεχώς βάζουμε σε σύγκριση τον εαυτό μας ή αυτά που κάνουμε με άλλους ή με τα επιτεύγματα τους. Επειδή το φάσμα της σύγκρισης είναι ευρύ, πάντα θα βρίσκουμε ότι κάπου υστερούμε. Αντ’ αυτού, η ερώτηση που οφείλουμε να κάνουμε στον εαυτό μας είναι η ακόλουθη “Σε τι είμαι καλός;’’ “Τι είναι καλό τώρα στη ζωή μου;’’. Με την αναγνώριση και ευγνωμοσύνη για το τι είμαστε και τι έχουμε θα μας κάνει να αισθανθούμε καλύτερα και πληρέστερα.
Απόσπαση από την ζωή μας: Οι περισσότεροι από εμάς παλεύουμε σε ένα επίπεδο με τον περισπασμό με τα ίδια διαβρωτικά αποτελέσματα που έχει η σύγκριση. Η συνεχής αλλαγή σκέψης οδηγεί σε άγχος, μείωση της παραγωγικότητας και εξάντληση. Συνεχής απόσπαση δεν μας επιτρέπει να βιώνουμε το εδώ και τώρα. Είναι καλό να βάζουμε στόχους αλλά η αναζήτησή συνεχώς νέων στόχων μας απομακρύνει από εμάς και την παρούσα στιγμή. Όταν συνειδητοποιούμε τι κάνουμε τότε θα βρίσκουμε την ηρεμία, τον σκοπό μας και την πληρότητα που αναζητάμε στο παρόν.
Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους που μας κάνουν να μη νιώθουμε ευτυχισμένοι. Και αναφέραμε αυτούς που αν τους συνειδητοποιήσουμε και τους αλλάξουμε με θεραπεία θα έχουμε τη ζωή που ονειρευόμαστε.
Νταής, τύραννος, φωνακλάς είναι αυτός πού απειλεί, εκφοβίζει, εξαναγκάζει. Αν αυτά δεν σας λένε κάτι τότε το bullying, όπως έχει επικρατήσει διεθνώς και στη χώρα μας να το λέμε, σας λέει πολλά.
Βία λεκτική, σωματική, ψυχολογική ή κοινωνική, επαναλαμβανόμενη, συστηματική, εσκεμμένη με σκοπό την επιβολή και την καταδυνάστευση, την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου έχουν υποστεί 15% τουλάχιστον των μαθητών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και η χώρα μας βρίσκεται στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως.
Η βία διαποτίζει τα πάντα. Υπάρχει στο σπίτι, μεταξύ των μελών της οικογένειας, στο σχολείο και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Οι περισσότεροι γονείς είναι στα όρια τους εξ αιτίας των οικονομικών δυσκολιών, πολλές οικογένειες κρέμονται από μια κλωστή και η βία υποβόσκει. Τα παιδιά γίνονται ολοένα και πιο επιθετικά. Λείπουν, όμως, από τους εκπαιδευτικούς τα «εργαλεία, η εξειδικευμένη γνώση για να αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά.
Όταν ξεκινούν τα γεγονότα δεν τους δίνουν σημασία και όλοι τα χαρακτηρίζουν «παιδικές κόντρες μαγκιάς».
Είχαν, είχαμε, έχουν και θα έχουν μία σκληρότητα τα παιδιά. Δεν χάνουν ευκαιρία να δείξουν τον χειρότερο εαυτό τους όταν βρεθούν σε θέση ισχύος. Και πάντα θα υπάρχουν τα «θύματα», αυτοί πού είναι διαφορετικοί, ντροπαλοί, άτολμοι, «καλά παιδιά». Υπάρχουν και τα μαθήματα bullying από την οικογένεια, όταν οι γονείς προτρέπουν τους θύτες –παιδιά τους να αντεπιτίθενται.
Οι άσχημες σχέσεις με τους γονείς λειτουργούν επίσης επιβαρυντικά. Τα παιδιά, θύματα και θύτες, είναι πάρα πολύ ανήσυχα. Οι γονείς δεν είναι κοντά στα παιδιά με παραγωγικό τρόπο. Κι όταν κάποιος εκπαιδευτικός τους ενημερώνει για την βίαιη συμπεριφορά του παιδιού, ή στρέφονται εναντίον του επικαλούμενοι φιλίες με υπουργούς, αξιωματούχους ή κατηγορούν τους γονείς του θύτη. Αυτό όμως δείχνει την παθογένεια της ελληνικής οικογένειας και κοινωνίας.
Το παιδί-θύμα αλλάζει συμπεριφορά. Είναι φοβισμένο, καταθλιπτικό, με μειωμένη σχολική επίδοση, άρνηση να πάει σχολείο.
Το παιδί-θύτης δεν έχει καλές επιδόσεις στα μαθήματα , αποζητά την προσοχή, δεν δείχνει ευαισθησία και σεβασμό για τους άλλους.
Η επίδραση του bullying στην υγεία είναι μεγάλη και χρόνια. Η υγεία των θυμάτων κλονίζεται και σε πολλές περιπτώσεις ανεπανόρθωτα. Έρευνα σε 7.770 παιδιά από την ηλικία των 7 χρόνων μέχρι πού έφτασαν τα 50 έδειξε ότι είχαν επηρεαστεί η ψυχολογική τους κατάσταση, οι κοινωνικές σχέσεις τους και η γενικότερη ευημερία τους με την πάροδο του χρόνου.
Διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη και είχαν αυτοκτονικές τάσεις. Είχαν λάβει κατώτερη εκπαίδευση, με άντρες να είναι στις πιο πολλές περιπτώσεις άνεργοι και να κερδίζουν λιγότερα χρήματα. Ήταν λιγότερο πιθανό να διατηρούν κάποιον δεσμό και να έχουν καλές σχέσεις με τους φίλους και την οικογένεια τους στα 50 τους χρόνια. Οι επιστήμονες λένε ότι δεν είναι σωστή η αντίληψη ότι ο εκφοβισμός είναι ένα αναπόφευκτο στάδιο του να μεγαλώνεις. Οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και οι υπεύθυνοι για την υγεία θα πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτό που συμβαίνει στο σχολείο μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Οι υπεύθυνοι πρέπει να έχουν υπ΄όψιν τους ότι το bullying έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών. Τα θύματα πρέπει να παρακολουθούνται και να υποστηρίζονται από ειδικούς για να μάθουν να διαχειρίζονται τον πόνο που βιώνουν.
